مهریه چقدر تعلق میگیره

مهریه، به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، به طور کامل به مالکیت زن درمی آید و او حق دارد هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. آنچه در جامعه به عنوان سقف مهریه یا مهریه چقدر تعلق می گیرد مطرح می شود، بیشتر به جنبه های اجرایی و ضمانت های قانونی وصول آن مربوط است، نه به میزان مالکیت و تعلق اصلی مهریه.

در نظام حقوقی ایران، مهریه نه تنها یک تعهد مالی ساده، بلکه پشتوانه ای عمیق برای زن در مسیر زندگی مشترک محسوب می شود. این حق که ریشه هایی در سنت و فقه اسلامی دارد، با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی، همواره موضوع بحث ها و ابهامات فراوانی بوده است. بسیاری از زوجین، به ویژه در ابتدای راه زندگی مشترک یا در مواجهه با چالش های حقوقی، با سوالات متعددی درباره ماهیت، میزان، و نحوه وصول مهریه روبرو می شوند. درک صحیح این مفاهیم حقوقی، نه تنها برای زن و مرد، بلکه برای هر فردی که به دنبال شناخت دقیق تر از قوانین خانواده است، اهمیت حیاتی دارد. در ادامه، به تشریح جامع این حق قانونی و ابعاد مختلف آن خواهیم پرداخت تا ابهامات موجود در این زمینه برطرف شود.

حقیقت مهریه: مالکیت یا قابلیت وصول؟

یکی از بزرگترین سوءتفاهم ها پیرامون مهریه، خلط مفهوم تعلق گرفتن با قابلیت وصول است. باید اذعان داشت که مهریه، فارغ از میزان آن، به محض انعقاد عقد نکاح و پیش از هرگونه اقدام دیگری، حق مسلم و قانونی زن می شود. این بدان معناست که از نظر حقوقی، زن مالک تمام مهریه ای است که در عقدنامه قید شده است. این مالکیت، یک حق قطعی و غیرقابل انکار است و هیچ شرط یا رویدادی (جز موارد بسیار خاص قانونی یا بخشش از سوی خود زن) نمی تواند این حق مالکیت را از بین ببرد. آنچه در ادامه مسیر قانونی مهریه با آن مواجه می شویم، چگونگی و محدودیت های اجرایی برای وصول این حق است که در ذهن بسیاری از افراد به اشتباه با میزان تعلق مهریه برابر پنداشته می شود.

مهریه، پشتوانه حقوقی زن

مهریه در نظام حقوقی ایران، تنها یک مال یا مبلغ نیست، بلکه یک رکن اساسی در حقوق خانواده محسوب می شود که هدف آن حمایت از زن و ایجاد پشتوانه مالی برای اوست. این پشتوانه در مواد ۱۰۷۸ تا ۱۱۰۱ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران به وضوح تبیین شده و به عنوان یک حق مالی مستقل برای زن به رسمیت شناخته شده است. وقتی عقد نکاح جاری می شود، مهریه در ذمه مرد قرار می گیرد و او مکلف به پرداخت آن است. این تعهد، یک بدهی ممتاز محسوب می شود که زن می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند.

در این راستا، با سه گونه اصلی مهریه روبرو می شویم که هر کدام شرایط خاص خود را برای تعیین و تعلق دارند:

1. مهرالمسمی: این متداول ترین نوع مهریه است که زن و مرد با توافق یکدیگر، میزان و نوع آن را در هنگام عقد نکاح تعیین می کنند و در عقدنامه به ثبت می رسانند. مهرالمسمی می تواند شامل سکه، طلا، ملک، وجه نقد یا هر مال دیگری باشد که ارزش مالی داشته باشد. به محض عقد، این مهریه به طور کامل به زن تعلق می گیرد.
2. مهرالمثل: در صورتی که در زمان عقد، مهریه ای برای زن تعیین نشده باشد یا مهریه تعیین شده به دلایلی باطل باشد، و پس از آن، نزدیکی میان زوجین اتفاق افتاده باشد، دادگاه می تواند مهرالمثل را تعیین کند. در این حالت، میزان مهریه با توجه به عرف و شرایط خانوادگی زن و جایگاه اجتماعی او، به گونه ای که مشابه زنان هم شأن او باشد، توسط دادگاه مشخص و به زن تعلق می گیرد.
3. مهرالمتعه: این نوع مهریه مربوط به زمانی است که در عقد نکاح، مهریه ای تعیین نشده باشد و پیش از نزدیکی، طلاق اتفاق بیفتد. در این صورت، با توجه به وضعیت مالی مرد و عرف منطقه، دادگاه مبلغی را به عنوان مهرالمتعه تعیین می کند که به زن پرداخت شود.

در هر سه حالت، اصل بر این است که مهریه یک حق قانونی برای زن است و به او تعلق می گیرد. بحث اصلی، در مرحله بعدی و در مورد نحوه و چگونگی وصول این حق مطرح می شود.

سقف قانونی و ابهامات رایج در وصول و اجرای مهریه

بسیاری از افراد تصور می کنند که قانون، سقف مشخصی برای مهریه تعیین کرده است و مهریه بالای این سقف از درجه اعتبار ساقط می شود. این باور، ریشه در سوءتفاهمی عمیق دارد. در واقع، قانون هیچ محدودیتی برای میزان مهریه ای که زوجین می توانند در عقدنامه تعیین کنند، قائل نیست؛ یعنی اگر زنی مهریه ۱۰۰۰ سکه یا حتی بیشتر داشته باشد، از نظر حقوقی مالک تمام آن است. مسئله ای که قانون به آن پرداخته و منجر به ابهامات شده، مربوط به «ضمانت اجرایی» و «قابلیت وصول» مهریه است و نه «تعلق» آن. اینجاست که ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و رویه های قضایی مرتبط، نقش پررنگی ایفا می کنند و شرایط خاصی را برای وصول مهریه های با میزان متفاوت وضع کرده اند.

چگونگی مطالبه مهریه تا ۱۱۰ سکه طلا

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، نقطه عطفی در چگونگی اجرای مهریه محسوب می شود. بر اساس این ماده، اگر مهریه زن تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، مشمول مقررات مربوط به «اجرای محکومیت های مالی» است. این بدان معناست که در صورتی که مرد از پرداخت این میزان مهریه امتناع کند و نتواند در دادگاه ثابت کند که توانایی مالی برای پرداخت آن را ندارد (یعنی «اعسار» او ثابت نشود)، زن می تواند تقاضای صدور حکم جلب او را مطرح کند. در این شرایط، دادگاه فرض را بر این می گذارد که مرد برای پرداخت این میزان مهریه توانایی دارد و بار اثبات عدم توانایی مالی (اعسار) بر عهده خود مرد است. این بخش از قانون، به زن اطمینان می دهد که تا سقف ۱۱۰ سکه، از ضمانت اجرایی قوی تری برای وصول مهریه خود برخوردار است.

در نظام حقوقی ایران، مهریه به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، حق مسلم و مالکیت بلامنازع زن محسوب می شود، هرچند که سازوکارهای وصول و ضمانت اجرایی آن تحت تأثیر شرایط و قوانین خاصی قرار دارد.

مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه: شرایط مطالبه و اجرا

وضعیت حقوقی مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه متفاوت از بخش اول آن است، اما این تفاوت به معنای باطل شدن این بخش از مهریه نیست. زوجه همچنان مالک کل مهریه توافق شده در عقدنامه است. ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مقرر می دارد که برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، «فقط ملائت (توانایی مالی) زوج ملاک پرداخت است». این تغییر در رویه به این معناست که برای وصول این بخش از مهریه، دیگر دادگاه فرض را بر توانایی مالی مرد نمی گذارد. بلکه، بار اثبات این توانایی مالی به عهده زن است. زن باید با معرفی اموال، دارایی ها یا منابع درآمدی مرد، به دادگاه ثابت کند که او از استطاعت مالی برای پرداخت مهریه مازاد برخوردار است.

یکی از مهمترین تفاوت های عملی در این بخش، عدم امکان صدور حکم جلب برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه است، حتی اگر مرد از پرداخت آن امتناع ورزد و توانایی مالی او نیز توسط زن اثبات شود. این قانون، با هدف حبس زدایی و جلوگیری از زندانی شدن مردان به دلیل بدهی های مالی در مبالغ بالا، تصویب شده است. در نتیجه، این بخش از مهریه کاملاً قابل مطالبه است، اما مسیر وصول آن نیازمند اقدامات حقوقی دقیق تر از سوی زن و اثبات توانایی مالی مرد است.

رفع سوءتفاهم: شایعه قانون ۱۴ سکه

در سال های اخیر، شایعاتی مبنی بر تصویب «قانون ۱۴ سکه» یا کاهش رسمی سقف مهریه به این میزان، در جامعه مطرح شده است. این شایعات، نگرانی های زیادی را هم برای زنان و هم برای مردان ایجاد کرده است. لازم به ذکر است که تاکنون، هیچ قانون رسمی در جمهوری اسلامی ایران مبنی بر محدود کردن مهریه به ۱۴ سکه تصویب و ابلاغ نشده است. آنچه در محافل قضایی و رسانه ای گاهی مطرح می شود، ممکن است در حد طرح های پیشنهادی در مجلس یا دیدگاه های کارشناسی باشد که به مرحله تصویب نهایی نرسیده اند.

بنابراین، تمامی ازدواج هایی که در گذشته و حال صورت گرفته اند، همچنان تابع ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده هستند که سقف ۱۱۰ سکه را برای ضمانت اجرای حبس در نظر گرفته و برای مازاد بر آن، اثبات ملائت زوج را ضروری می داند. پیگیری اخبار از مراجع رسمی و معتبر برای جلوگیری از سوءتفاهم ها و تصمیم گیری های اشتباه در این زمینه، امری ضروری است. این شایعات می توانند مبنای برداشت های نادرست قرار گرفته و حقوق طرفین را تحت الشعاع قرار دهند.

انواع مهریه بر اساس نحوه پرداخت و تبعات حقوقی آن

مهریه، نه تنها از نظر تعیین و تعلق، بلکه از حیث چگونگی پرداخت و اجرای آن نیز به دو دسته اصلی تقسیم می شود که هر کدام مسیر حقوقی و چالش های خاص خود را دارند. انتخاب هر یک از این دو نوع مهریه در زمان عقد، تأثیر بسزایی در فرایند مطالبه و وصول آن در آینده خواهد داشت. آگاهی از این تفاوت ها برای هر دو طرف عقد ضروری است تا تصمیمات آگاهانه تری بگیرند و از پیچیدگی های احتمالی جلوگیری شود.

مهریه عندالمطالبه: حق زن، تعهد مرد

«مهریه عندالمطالبه» به معنای آن است که زن می تواند در هر زمانی که بخواهد، پس از جاری شدن عقد نکاح، مهریه خود را از همسرش طلب کند. این حق، بدون هیچ پیش شرطی و فارغ از اینکه زندگی مشترک در حال جریان باشد یا خیر، برای زن محفوظ است. مرد نیز موظف است در صورت مطالبه، مهریه را فوراً به زن بپردازد. در عمل، این نوع مهریه رایج ترین شکل تعیین مهریه در ایران است و به زن این امکان را می دهد که با سرعت بیشتری برای وصول حق خود اقدام کند.

در صورت عدم پرداخت مهریه عندالمطالبه، زن می تواند از طریق دو مسیر اصلی حقوقی اقدام کند:

• درخواست صدور اجرائیه از دفترخانه ازدواج: این مسیر اغلب سریع تر و کم هزینه تر است. زن با مراجعه به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده، تقاضای صدور اجرائیه می کند. پس از ابلاغ اجرائیه به مرد و گذشت مهلت قانونی (معمولاً ۱۰ روز) در صورت عدم پرداخت، زن می تواند برای توقیف اموال مرد (به جز مستثنیات دین) یا توقیف بخشی از حقوق او اقدام کند.
• تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده: در صورتی که زن بخواهد علاوه بر مهریه، درخواست های دیگری مانند نفقه، اجرت المثل یا طلاق را نیز مطرح کند، یا اگر اموال مشخصی از مرد در دسترس نباشد، می تواند از طریق دادگاه خانواده اقدام کند. دادگاه پس از بررسی، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند و سپس زن می تواند از طریق واحد اجرای احکام، برای وصول آن اقدام نماید.

در مهریه عندالمطالبه، تا سقف ۱۱۰ سکه، مرد در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، می تواند مشمول حکم جلب شود که این امر ضمانت اجرایی قوی برای زن به شمار می رود.

مهریه عندالاستطاعه: پیچیدگی اثبات توانایی مالی

در مقابل مهریه عندالمطالبه، «مهریه عندالاستطاعه» قرار دارد. این نوع مهریه به این معناست که پرداخت مهریه مشروط به «توانایی مالی مرد» است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را وصول کند که اثبات نماید مرد توانایی پرداخت آن را دارد. این شرط در زمان عقد تعیین می شود و به موجب آن، بار اثبات «استطاعت» (توانایی مالی) مرد بر عهده خود زن قرار می گیرد.

وصول مهریه عندالاستطاعه، چالش ها و پیچیدگی های خاص خود را دارد. زن برای مطالبه این نوع مهریه، باید ابتدا به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم نماید. سپس، باید شواهدی ارائه دهد که نشان دهنده توانایی مالی مرد باشد. این شواهد می تواند شامل اسنادی از مالکیت اموال، حساب های بانکی، درآمد شغلی یا هرگونه دارایی دیگری باشد. در صورت عدم اثبات توانایی مالی مرد توسط زن، حتی اگر مرد ثروتمند باشد، امکان وصول مهریه وجود نخواهد داشت.

در مهریه عندالاستطاعه، اصلاً بحث صدور حکم جلب مطرح نیست، چرا که اساساً پرداخت مهریه منوط به اثبات توانایی مالی مرد است و تا زمانی که این توانایی توسط زن اثبات نشود، تعهد پرداخت عملی نمی شود. این نوع مهریه، به دلیل دشواری اثبات توانایی مالی مرد، کمتر مورد استقبال زنان قرار می گیرد، اما می تواند برای مردانی که نگران پیامدهای مالی مهریه های سنگین هستند، گزینه ای آرامش بخش تر باشد.

مقایسه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در عمل

برای روشن تر شدن تفاوت های عملی این دو نوع مهریه، می توان به مقایسه ای کوتاه و کاربردی پرداخت:

ویژگی	مهریه عندالمطالبه	مهریه عندالاستطاعه
زمان مطالبه	هر زمان پس از عقد	هر زمان پس از عقد، مشروط به توانایی مالی مرد
بار اثبات توانایی مالی	بر عهده مرد (برای اثبات اعسار خود)	بر عهده زن (برای اثبات استطاعت مرد)
امکان صدور حکم جلب (تا ۱۱۰ سکه)	بله، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار	خیر، زیرا توانایی مالی مرد ابتدا باید اثبات شود
مراحل وصول	ساده تر، از طریق اجرای ثبت یا دادگاه	پیچیده تر، عمدتاً از طریق دادگاه و نیاز به تحقیق
ضمانت اجرا	قوی تر (تا ۱۱۰ سکه با امکان جلب)	ضعیف تر (فقط توقیف اموال در صورت اثبات استطاعت)

گام های عملی برای مطالبه مهریه: از درخواست تا وصول

مطالبه مهریه، اغلب یکی از حساس ترین و پرچالش ترین مراحل در روابط زناشویی است که می تواند بار روانی و مالی قابل توجهی را برای هر دو طرف به همراه داشته باشد. اطلاع از مراحل قانونی و آگاهی از حقوق و وظایف، می تواند به مدیریت بهتر این شرایط کمک کند. در ادامه، به تشریح گام های عملی برای مطالبه و وصول مهریه، از زمان تصمیم گیری تا پایان مسیر قانونی، پرداخته می شود.

مسیر اول: مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

اولین و در بسیاری از موارد، سریع ترین مسیر برای مطالبه مهریه، اقدام از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی است. این روش به ویژه برای مهریه هایی که سند ازدواج آن ها رسمی است و مهریه از نوع عندالمطالبه است، کاربرد دارد. فرایند این مسیر به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج: زن با در دست داشتن سند ازدواج رسمی خود، به همان دفترخانه ای که عقد در آن به ثبت رسیده است، مراجعه می کند.
2. درخواست صدور اجرائیه: در دفترخانه، زن تقاضای صدور اجرائیه مهریه را مطرح می کند. این تقاضا به منزله یک سند رسمی برای مطالبه مهریه محسوب می شود.
3. ابلاغ اجرائیه به زوج: اجرائیه صادر شده، به مرد ابلاغ می شود و به او مهلتی ۱۰ روزه داده می شود تا نسبت به پرداخت مهریه یا توافق با زن اقدام کند.
4. معرفی اموال و توقیف: در صورتی که مرد در مهلت مقرر اقدام به پرداخت نکند، زن می تواند با معرفی اموال قابل توقیف (به جز مستثنیات دین) از اجرای ثبت، تقاضای توقیف آن ها را کند. این اموال می تواند شامل ملک، خودرو، حساب های بانکی یا سایر دارایی های مرد باشد. همچنین، زن می تواند تقاضای توقیف یک سوم یا یک چهارم (بر حسب متاهل یا مجرد بودن مرد) از حقوق و مزایای دریافتی مرد را نیز مطرح کند.

مزیت اصلی این روش، سرعت و عدم نیاز به تشکیل پرونده قضایی اولیه است، هرچند که در صورت اعتراض مرد به اجرائیه، پرونده می تواند به دادگاه ارجاع شود.

مسیر دوم: مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

در برخی موارد، ممکن است مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، امکان پذیر نباشد یا زن ترجیح دهد که از ابتدا پرونده را در دادگاه پیگیری کند. این مسیر به خصوص در شرایطی که سند ازدواج غیررسمی است، یا اموال مشخصی برای توقیف از طریق ثبت وجود ندارد، یا زن همزمان قصد طرح دعاوی دیگری مانند طلاق یا نفقه را دارد، مناسب تر است. مراحل این روش عبارتند از:

1. تقدیم دادخواست مطالبه مهریه: زن با تنظیم یک دادخواست حقوقی، به دادگاه خانواده مراجعه کرده و خواستار مطالبه مهریه خود می شود. در این دادخواست، باید مشخصات کامل طرفین، میزان مهریه و مستندات مربوطه (عقدنامه) ذکر شود.
2. مراحل رسیدگی و صدور حکم: دادگاه پس از تشکیل جلسات رسیدگی و شنیدن اظهارات طرفین و بررسی مدارک، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.
3. اجرای حکم و توقیف اموال: پس از صدور حکم قطعی، زن می تواند از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، برای وصول مهریه خود اقدام کند. این مرحله نیز مشابه اجرای ثبت، شامل شناسایی و توقیف اموال مرد و یا توقیف حقوق و مزایای او خواهد بود.

انتخاب بین این دو مسیر، بستگی به شرایط پرونده و ترجیحات زن دارد. مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند در انتخاب بهترین روش، بسیار راهگشا باشد.

شناخت دقیق قوانین و رویه های قضایی مهریه، نه تنها برای افرادی که درگیر پرونده های حقوقی هستند حیاتی است، بلکه می تواند چراغ راهی برای زوجین در آغاز زندگی مشترک باشد تا با آگاهی کامل تصمیم بگیرند.

دفاع حقوقی زوج: درخواست اعسار و تقسیط مهریه

وقتی مرد با مطالبه مهریه از سوی زن مواجه می شود، ممکن است توانایی مالی برای پرداخت یکجای آن را نداشته باشد. در چنین شرایطی، قانون این امکان را برای مرد فراهم آورده تا با ارائه «دادخواست اعسار از پرداخت مهریه»، از دادگاه بخواهد که مهریه را به صورت قسطی پرداخت کند. اعسار به معنای عدم توانایی مالی فرد برای پرداخت بدهی های خود است.

مراحل درخواست اعسار و تقسیط مهریه به شرح زیر است:

1. تقدیم دادخواست اعسار: مرد باید ظرف مدت معینی (معمولاً پس از ابلاغ اجرائیه یا حکم دادگاه) دادخواست اعسار خود را به دادگاه تقدیم کند. در این دادخواست، مرد باید لیست کامل اموال و دارایی های خود را به همراه منابع درآمدی و بدهی های دیگر ارائه دهد.
2. تحقیق و بررسی وضعیت مالی توسط دادگاه: دادگاه، برای بررسی صحت ادعای اعسار مرد، اقدام به تحقیق از شهود (معمولاً ۴ نفر) و بررسی جامع وضعیت مالی او می کند. این بررسی شامل استعلام از بانک ها، اداره ثبت اسناد، راهور و سایر نهادهای مرتبط برای شناسایی اموال پنهان احتمالی است.
3. صدور حکم تقسیط: در صورتی که اعسار مرد در دادگاه اثبات شود، دادگاه با توجه به توانایی مالی او، مهریه را به صورت تقسیطی تعیین می کند. این تقسیط معمولاً شامل یک پیش پرداخت (که ممکن است شامل توقیف بخشی از اموال یا مبلغ نقدی باشد) و سپس اقساط ماهانه می شود.
4. تأثیر اعسار بر حکم جلب: در صورت اثبات اعسار و صدور حکم تقسیط، اگر مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه باشد، حکم جلب مرد لغو می شود و او دیگر بابت عدم پرداخت مهریه به زندان نخواهد رفت، بلکه باید اقساط را طبق حکم دادگاه بپردازد. در صورت عدم پرداخت اقساط، زن می تواند برای هر قسط معوقه، مجدداً تقاضای حکم جلب کند.

بنابراین، درخواست اعسار یک مکانیسم حمایتی برای مردان در شرایط ناتوانی مالی است تا ضمن حفظ حقوق زن، از زندانی شدن بی مورد مرد نیز جلوگیری شود.

جنبه های خاص مهریه در شرایط متفاوت

مهریه، به عنوان یک حق حقوقی، در موقعیت های مختلف زندگی زناشویی و پس از آن، دستخوش تغییرات و ملاحظات خاصی قرار می گیرد. درک این جنبه های گوناگون، به افراد کمک می کند تا دیدگاه کامل تر و دقیق تری نسبت به این موضوع پیدا کنند و در مواقع لزوم، تصمیمات آگاهانه تری اتخاذ نمایند.

مهریه در صورت فوت همسر یا زوجه

یکی از سوالات رایج این است که اگر یکی از زوجین فوت کند، چه بر سر مهریه می آید؟

• فوت زوج (مرد): در صورت فوت مرد، مهریه زن از جمله «دیون ممتاز» محسوب می شود و زن می تواند مهریه خود را از ماترک (اموال به جا مانده) مرد مطالبه کند. حتی پیش از تقسیم ارث میان ورثه، ابتدا باید بدهی های ممتاز مانند مهریه پرداخت شود. بنابراین، مهریه در این حالت از بین نمی رود و زن تمام حق قانونی خود را بر آن دارد.
• فوت زوجه (زن): اگر زن قبل از مطالبه مهریه خود فوت کند، مهریه او از بین نمی رود، بلکه این حق به ورثه زن (شامل فرزندان، پدر و مادر، و همسرش به نسبت سهم الارث) به ارث می رسد. ورثه زن می توانند مهریه او را از مرد مطالبه کنند. البته باید توجه داشت که همسر (مرد) نیز به عنوان یکی از ورثه، سهم الارث خود را از مهریه همسرش (زن فوت شده) خواهد برد.

تاثیر طلاق بر مهریه: از توافق تا حکم

نوع طلاق می تواند تاثیرات متفاوتی بر چگونگی پرداخت و مطالبه مهریه داشته باشد:

• طلاق از سوی زوج (مرد): اگر مرد خواهان طلاق باشد، معمولاً باید کل مهریه زن را به صورت یکجا یا به صورت تقسیطی که دادگاه تعیین می کند، پرداخت نماید. در این حالت، امکان تقاضای اعسار برای مرد وجود دارد.
• طلاق از سوی زوجه (زن): اگر زن خواهان طلاق باشد و دلیل او مواردی باشد که در قانون به او حق طلاق می دهد (مانند عسر و حرج)، مهریه او پابرجا است و مرد باید آن را بپردازد.
• طلاق توافقی: در طلاق توافقی، زوجین با توافق یکدیگر، درباره تمامی مسائل از جمله مهریه تصمیم گیری می کنند. زن می تواند تمام، بخشی از مهریه را دریافت کند یا حتی آن را به مرد ببخشد. این توافقات در سند طلاق ثبت می شود.
• طلاق خلع: در طلاق خلع، زن به دلیل کراهت (تنفر) از مرد، با بخشیدن تمام یا بخشی از مهریه یا مال دیگری به مرد، از او طلاق می گیرد.

آیا خیانت زن بر تعلق مهریه تاثیر دارد؟

یکی از سوالات متداول و باورهای نادرست در جامعه این است که اگر زن مرتکب خیانت شود، مهریه به او تعلق نمی گیرد. باید به صراحت گفت که بر اساس قوانین جاری در ایران، ارتکاب خیانت یا هرگونه عمل منافی عفت از سوی زن، هیچ تأثیری بر حق قانونی او برای دریافت مهریه ندارد. مهریه، یک حق مالی مستقل است که با عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و جز در صورت بذل (بخشش) از سوی خود زن یا در موارد بسیار محدودی که قانون صراحتاً بیان کرده (مثل فسخ نکاح به دلیل برخی عیوب)، از بین نمی رود. حتی اگر مرد بتواند خیانت زن را اثبات کند، این موضوع تنها می تواند در روند طلاق (مانند حق طلاق یا نوع طلاق) تأثیرگذار باشد، اما به هیچ وجه نمی تواند موجب سلب حق مهریه زن شود. این باور نادرست، اغلب باعث ایجاد فشار روانی بر زنان و سوءاستفاده از آن ها می شود.

مالیات و افزایش نرخ سکه: نکات مهم در محاسبه مهریه

در خصوص مسائل مالیاتی مرتبط با مهریه، باید گفت که مهریه به خودی خود مشمول مالیات بر درآمد نیست. یعنی زن بابت دریافت مهریه خود، مالیاتی پرداخت نمی کند. تنها هزینه ای که ممکن است در فرایند اجرایی مهریه کسر شود، «نیم عشر اجرایی» است که یک هزینه دولتی برای اجرای احکام و اسناد رسمی است و از طرف مطالبه کننده (زن) یا مرد پرداخت می شود. این مبلغ، معمولاً ۵ درصد مبلغ مهریه بوده و در مراحل اجرایی دریافت می شود.

همچنین، با توجه به نوسانات اقتصادی و افزایش قیمت سکه، قانون ایران تدابیری برای حفظ ارزش مهریه اندیشیده است. بر اساس تبصره الحاقی به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تعیین مهریه نسبت به سال اجرای عقد (یا سال مطالبه) که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و پرداخت خواهد شد. این بدان معناست که اگر مهریه به صورت سکه یا طلا تعیین شده باشد، به «قیمت روز» مطالبه آن محاسبه می شود تا ارزش واقعی آن برای زن حفظ شود. این تبصره، اهمیت بالایی در حفظ حقوق زنان در شرایط تورمی دارد و تضمین می کند که ارزش مهریه با گذشت زمان کاهش نیابد.

نقش وکیل و مشاور حقوقی در پرونده های مهریه

مسائل مربوط به مهریه، همانطور که تشریح شد، دارای پیچیدگی های حقوقی فراوانی است که می تواند برای افراد ناآشنا با قوانین، سردرگمی ها و چالش های جدی ایجاد کند. از لحظه تصمیم گیری برای مطالبه یا پرداخت مهریه تا پایان فرایند قانونی، هر گام نیازمند دقت، آگاهی و تجربه حقوقی است.

در چنین شرایطی، بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص در امور خانواده و مهریه، نه تنها یک گزینه، بلکه یک ضرورت است. وکیل با اشراف کامل به قوانین و رویه های قضایی، می تواند به طرفین کمک کند تا:

• برای زنان: مسیر قانونی مناسب (اجرای ثبت یا دادگاه) را انتخاب کنند، دادخواست ها و لوایح دفاعیه را به درستی تنظیم نمایند، اموال پنهان مرد را شناسایی و توقیف کنند و با اطمینان بیشتری برای وصول حق خود اقدام نمایند. وکیل می تواند به زن در اثبات «ملائت» مرد برای مهریه بالای ۱۱۰ سکه یاری رساند.
• برای مردان: با ارائه دادخواست اعسار، توانایی مالی خود را به درستی به دادگاه اثبات کنند، از حقوق خود در برابر درخواست های نامعقول دفاع نمایند و راهکارهای قانونی برای تقسیط مهریه را بیابند تا از پیامدهای منفی مانند حکم جلب جلوگیری شود.

وکیل متخصص می تواند با ارائه مشاوره دقیق، از هدر رفتن زمان و انرژی جلوگیری کرده و با کاهش فشارهای روانی، به مراجعان کمک کند تا تصمیمی منطقی و حقوقی اتخاذ نمایند. حضور وکیل در جلسات دادگاه نیز می تواند روند رسیدگی را تسهیل و از تضییع حقوق طرفین جلوگیری کند. در نهایت، تجربه و تخصص وکیل، عاملی کلیدی در دستیابی به بهترین نتیجه ممکن در پرونده های مهریه است.

با وجود همه پیچیدگی ها، درک صحیح از قوانین مهریه و پیگیری مسیر قانونی با آگاهی و آرامش، می تواند به حفظ حقوق و کرامت انسانی هر دو طرف کمک کند و مانع از بروز مشکلات عمیق تر شود.

نتیجه گیری

مهریه، به عنوان یک حق بنیادین و مالی برای زن، به محض جاری شدن عقد نکاح به او تعلق می گیرد و هیچ محدودیتی در میزان آن وجود ندارد. آنچه در جامعه به عنوان «سقف مهریه» شناخته می شود، در واقع به ابعاد اجرایی و ضمانت های وصول آن مربوط است، نه به اصل تعلق. قانون حمایت خانواده با تعیین سقف ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرایی (مانند امکان صدور حکم جلب)، تلاش کرده است تا میان حفظ حقوق زن و جلوگیری از حبس زدایی بی مورد تعادل برقرار کند. در این راستا، برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن قرار گرفته و امکان صدور حکم جلب نیز منتفی است.

درک تفاوت میان مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، آگاهی از مراحل مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه، و شناخت حقوقی مربوط به اعسار و تقسیط، برای تمامی افراد جامعه ضروری است. همچنین، توجه به جنبه های خاص مهریه در شرایطی مانند فوت زوجین یا تاثیر طلاق، به رفع ابهامات کمک شایانی می کند. در نهایت، با توجه به پیچیدگی های قانونی و حساسیت های اجتماعی پیرامون مهریه، توصیه می شود که زوجین و افرادی که درگیر این مسائل هستند، حتماً از مشاوره و راهنمایی وکلای متخصص بهره مند شوند. این آگاهی و پشتیبانی حقوقی، می تواند به حفظ حقوق طرفین، اتخاذ تصمیمات آگاهانه و کاهش تنش های احتمالی کمک کند و به آنها در تجربه این مسیر پیچیده، آرامش و اطمینان بیشتری ببخشد.