نقش کمرنگ مردم و بخش خصوصی در سند ملی هوش مصنوعی/ ریل گذاری هوش باید توسط دولت‌ انجام شود

در گفتگو تفصیلی با آنلاین جو مطرح شد؛

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنلاین جو، سند ملی هوش مصنوعی یکی اسنادی است که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد و در تیر ماه سال جاری به نهادها و سازمان ها ابلاغ شد. کارشناسان با بررسی این سند به نقاط مثبت و منفی آن اشاره کردند و نقدهایی به آن وارد شد. اما در حال حاضر موضوعی که مطرح است این است که این سند ابلاغی لازم الاجراست و با تمامی نواقص ظرفیت اجرایی شدن دارد که دستگاه‌ها باید در جهت اجرایی کردن مفاد و بندهای آن حرکت کنند.

حال با توجه به اهمیت این سند و بررسی آن به گفت و گو با مهدی شریعت زاده مدیر میز هوش مصنوعی پژوهشگاه فضای مجازی گفت و گو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

آنلاین جو: با توجه به ابلاغ سند ملی هوش مصنوعی نظر شما درباره این سند چیست؟

شریعت زاده: تدوین سند ملی هوش مصنوعی کاری مهم و راه گشا برای توسعه آن است، چون در سند هر کشوری رویکرد، راه کار‌ها و اقدامات کلانی که باید برای توسعه هوش مصنوعی و شتاب دهی در رشد انجام دهد ذکر می‌شود همچنین سازوکار‌ها و اقدامات لازم برای تعیین افق ده ساله را ترسیم می‌کند. این اتفاق و تدوین سند برای کشور ما ذاتا اتفاق خوب و مثبتی است و جای خالی چنین سندی به وضوح وجود داشت. اما نکاتی وجود دارد که در حین نگارش سند یا اجرای آن باید لحاظ شود تا اثر بخشی خود را داشته باشد.

آنلاین جو: نظر شما درباره نقاط ضعف و قوت این سند چیست؟

شریعت زاده: پیش از انتشار سند نقد‌های مکرری از جانب متخصصین بیان شد که از مهمترین آنها می‌توان به مبهم بودن سند اشاره کرد و این که هر نهاد چه فعالیتی باید در جهت شتابدهی هوش مصنوعی انجام دهد مشخص نیست. همینطور رویکرد و مواجه کشور با پدیده هوش مصنوعی چیست و در چه جهتی قرار است از آن استفاده کنیم. از نقد‌های دیگر مطرح شده می‌توان به غیرتخصصصی بودن سند می‌توان اشاره کرد. در بخش شاخص‌ها و پروژه‌های کلان کشور در حوزه‌های مختلف ایرادات جدی به نظر می‌رسد. مثلا موضوعی به عنوان اولویت در حوزه اموزش و یا حمل و نقل ذکرشده در حالی که با شرایط کشور، توانمندی و نیازمندی‌های واقعی کشور تفاوت دارد.

محل تصویب سندهوش مصنوعی جای اشتباهی نبود

آنلاین جو: آیا بهتر نبود شورای عالی فضای مجازی این سند را تدوین می‌کرد؟ 

شریعت زاده : محل تصویب سند محل اشتباهی نبوده، چون طبق قانون، شورای عالی انقلاب فرهنگی مسئول تدوین و تصویب سند‌های ذیل جامع علمی کشور است و منطقی است که هوش مصنوعی را ذیل علم و فناوری و نقشه علمی کشور ساختار دهی شود. شاید نهادهای دیگر هم بتوانند این کار را انجام دهند اما ذات تصویب این سند در شورای عالی است، و اگر روال تصویب آن روال صحیحی بود می‌توانست خیلی خوب و راه گشا باشد.

قابلیت عملیاتی شدن و رسیدن به اهداف چشم انداز ده ساله سند دو تا موضوع است که هر دو قابل بحث است. موضوعاتی که نوشته شده چقدر مفید است مثلا پروژه‌های کلانی که مطرح شده یا شاخص‌های اعلام شده آیا رسیدن به شاخص‌ها و پیاده کردن پروژه‌ها مفید است یا خیر؟ و بحث مهم‌تر اینکه اگر این سند به طور کامل اجرا شود به چشم انداز خود می‌رسد یا خیر؟ با رعایت کردن مفاد مختلف سند در بهترین حالت بازهم چشم انداز توصیف شده به دست می‌آید یا خیر؟ که به نظر می‌رسد حتی با رعایت کردن مفاد هم به چشم انداز نمی‌رسیم. همچنین این سند در کلیت و هم در جزئیات مختلف مبهم است و و بندهایی که مبهم نیست عبارات و اعداد و ارقام صحیح نیست.

نقش کمرنگ مردم و بخش خصوصی در سند ملی هوش مصنوعی

عنوان این سند سند ملی هوش مصنوعی است، اما به نظر می‌آید سند دولتی و حاکمیتی هوش مصنوعی است زیرا نقش مردم و بخش خصوصی و صنایع کمرنگ دیده شده در حالی که در همه دنیا، دولت‌ها مشوق، توانمند ساز و تقویت کننده بخش خصوصی هستند تا بتوانند به اهداف خودشان در زمینه هوش مصنوعی دست پیدا کنند؛ و این هم از مهمترین ایراداتی است که به این سند وارد است. به نظر من افرادی که در زمینه هوش مصنوعی تخصص ندارند از این سند دفاع می‌کنند  چراکه حجم از نقدی که خبرگان دارند موضوعی نیست که آن را نادیده بگیریم.

آنلاین جو: راهکار شما برای بهبود کیفیت سند چیست؟ آیا بازنگری لام است یا قابلیت اجرایی شدن در بازه زمانی مشخص شده دارد؟

شریعت زاده: به نظر من ضعف‌های سند را می‌توان در قالب و صورت دیگری رفع کرد مثلا از طریق انتشار یک سری گزارش‌ها، دستور و یا چیزی مثل نقشه راه  که از طرف سازمان ملی هوش مصنوعی یا نهاد دیگری منتشر شود؛ تا بتواند انتظاراتی که از سند داشتیم در کوتاه مدت رفع کند. مثلا یه ماه دیگر سندی با عنوان رویکرد کلان جمهوری اسلامی در رابطه با هوش مصنوعی ایران منتشر شود. یا درباره اولویت‌های کشور در حوزه راهبرد هوش مصنوعی نوشته شود و الی آخر…  و این طور  همان چیزی که از سند انتظار داشتیم را در این مطالب بیاوریم.

بحث دوم استفاده از ظرفیتی که در قانون برای اصلاح و بازنگری سند در نظر گرفته شده است برای اینکه همین چارچوب اصلاحیه داشته باشد. در سند ملی هوش مصنوعی بعضی کشور‌ها اشاره شده که سند دربازه‌های یک ساله باید شاخص‌های آن بازنگری شود؛ و در بازه دو ساله بند‌ها و کلیت سند اصلاح و بازنگری شود. ما نیز این موضوع را حین روند تصویب هم بار‌ها به شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح کردیم ولی مورد موافقتشان قرار نگرفت (چون در سند‌های قبلی علم و فناوری چنین موضوعی ذکر نشده بوده)، اما حوزه هوش مصنوعی پویاترین موضوع فناوری است که لازم بود این بند لحاظ شود. ما دنبال تصویب آن بودیم، اما مورد موافقت قرار نگرفت.

و بحث سوم کسب تجربه از این موضوع ممکن در آینده بخواهیم سند‌های حوزه‌های علمی و فناوری دیگری داشته باشیم پس جا دارد از این سند تجربه کسب کنیم و با تعامل تیم‌های متخصصین تصمیم بگیریم که بعد از تصویب آن عمده متخصصین کشور به اصل و فرع سند نقد نداشته باشند.

لزوم ریل گذاری هوش مصنوعی توسط دولت‌

آنلاین جو:با تمامی موضوعات مطرح شده چطور می‌توان در حوزه هوش مصنوعی شتاب گرفت و پرسرعت حرکت کرد؟

شریعت زاده: چیزی که آینده کشور را مشخص می‌کند سند و مکتوبات و موضوعاتی از این قبیل نیست بلکه هماهنگی کشور و حرکت مفید، هدفمند و پرشتاب و حمایت اقتصادی بازیگران بزرگ اقتصادی و صنعتی و موضوعاتی از این قبیل است که پیشرفت کشور را رقم می‌زند. کشور ما ظرفیت این را دارد که در افق چند سال آینده جایگاه خودش را پله پله افزایش دهد.همچنین مردم باید بتوانند از مزایای این فناوری استفاده کنند و طوری شکوفا شود که با این حجم از مهاجرت خبرگان هوش مصنوعی مواجه نباشیم. چون یکی از حوزه‌هایی است که دارای جذابیت است و بهره وری اقتصادی دارد. از سمت دیگر در همه دنیا ریل گذاری هوش توسط دولت‌ها اتفاق می‌افتد، اما پیشران اصلی هوش مصنوعی بازیگران بزرگ بخش خصوصی است اگر این مسئله حل کنیم قطعا شتاب مان در حوزه هوش مصنوعی بیشتر هم خواهد شد.