نحوه نوشتن سفته بانکی

تکمیل صحیح و قانونی سفته بانکی، چه به صورت کاغذی و چه الکترونیکی، برای جلوگیری از مشکلات حقوقی و مالی آینده بسیار حیاتی است. درک تمامی فیلدها، نکات حقوقی و تفاوت های کلیدی بین انواع سفته، به ویژه سفته ضمانت، به شما اطمینان خاطر می دهد تا سفته های خود را با اعتبار کامل تنظیم یا دریافت کنید و از بروز هرگونه چالش ناخواسته جلوگیری شود.

سفته، این سند تجاری مهم، در بسیاری از فعالیت های اقتصادی و حقوقی ایران کاربرد دارد. از ضمانت حسن انجام کار گرفته تا تضمین بازپرداخت وام های بانکی و معاملات تجاری، نقش سفته در ایجاد تعهد و اطمینان میان طرفین بی بدیل است. اما پیچیدگی های حقوقی و جزئیات نگارشی آن، اغلب افراد را با تردید مواجه می کند. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و کاربردی، برای شما که قصد تکمیل سفته را دارید، تهیه شده است. هدف این است که با درک عمیق تمامی ابعاد، بتوانید سفته ای معتبر و مطابق با قوانین جاری کشور تنظیم نمایید. از تعریف ساده و حقوقی سفته آغاز می کنیم و سپس با جزئیات کامل، مراحل پر کردن سفته کاغذی و الکترونیکی، نکات کلیدی سفته ضمانت و اشتباهات رایج را بررسی خواهیم کرد تا با خیالی آسوده، این سند مهم را مدیریت کنید.

سفته چیست و چرا در معاملات اهمیت دارد؟

سفته یا فته طلب، سندی است که صادرکننده آن متعهد می شود مبلغی مشخص را در موعد معین یا عندالمطالبه، به شخص معین یا در وجه حامل پرداخت کند. این سند، ابزاری قدرتمند برای ایجاد تعهدات مالی است که در قانون تجارت ایران جایگاه ویژه ای دارد و استفاده از آن در روابط مالی و تجاری، از دیرباز رواج داشته است.

تعریف حقوقی و کاربردی سفته (فته طلب)

بر اساس ماده ۳۰۸ قانون تجارت، سفته سندی است که به موجب آن، امضاکننده (صادرکننده) تعهد می کند مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه، در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید. در واقع، سفته یک سند طلب است که در آن، یک نفر (صادرکننده) به نفر دیگر (گیرنده یا دارنده) قول می دهد که مبلغی را در زمان مشخص یا هر زمان که مطالبه شود، بپردازد. این تعهد، به گیرنده این اطمینان را می دهد که در صورت عدم پرداخت، می تواند از مسیرهای قانونی برای وصول طلب خود اقدام کند. صادرکننده سفته، بدهکار و گیرنده آن، طلبکار محسوب می شود.

موارد استفاده رایج سفته در ایران

سفته به دلیل ماهیت انعطاف پذیر و اعتبار قانونی خود، در موقعیت های گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله مهم ترین کاربردهای آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سفته ضمانت حسن انجام کار: بسیاری از کارفرمایان از کارمندان خود سفته ای را به عنوان ضمانت حسن انجام کار یا حفظ اسرار کاری دریافت می کنند. این سفته تضمین می کند که کارمند به تعهدات شغلی خود عمل کرده و در صورت تخلف، کارفرما می تواند از طریق آن مطالبات خود را پیگیری کند.
• سفته ضمانت بازپرداخت وام و تسهیلات بانکی: بانک ها و مؤسسات مالی، برای اعطای وام و تسهیلات، اغلب از وام گیرندگان و ضامنین آن ها سفته هایی را به عنوان ضمانت بازپرداخت دریافت می کنند. این سفته ها، در کنار سایر وثایق، اطمینان از بازگشت سرمایه را فراهم می آورند.
• سفته در قراردادهای اجاره، مشارکت، خرید و فروش: در معاملات و قراردادهای مختلف، از جمله قراردادهای اجاره ملک، مشارکت در پروژه های تجاری یا حتی خرید و فروش اقساطی کالا، ممکن است طرفین برای تضمین انجام تعهدات یکدیگر، سفته رد و بدل کنند. این امر به ویژه در مواردی که نیاز به تضمین های سریع و ساده تر از چک وجود دارد، رایج است.

تفاوت های اساسی سفته با چک

اگرچه سفته و چک هر دو از اسناد تجاری مهم و دارای اعتبار حقوقی هستند، اما تفاوت های کلیدی میان آن ها وجود دارد که باعث می شود هر کدام برای اهداف خاصی مناسب تر باشند. درک این تفاوت ها به شما کمک می کند تا در موقعیت های مختلف، انتخاب درستی داشته باشید:

ویژگی	سفته	چک
صادرکننده	هر فردی می تواند صادر کند (نیاز به حساب بانکی نیست).	فقط صاحبان حساب بانکی می توانند صادر کنند.
تاریخ پرداخت	می تواند دارای تاریخ سررسید باشد، عندالمطالبه یا بدون تاریخ پرداخت.	معمولاً دارای تاریخ سررسید است (می تواند حال یا آینده باشد).
ضمانت	بسیار رایج برای ضمانت حسن انجام کار، وام و قراردادها.	استفاده به عنوان ضمانت به دلیل قابلیت برگشت خوردن و مجازات های کیفری، کمتر رایج است.
جنبه کیفری	در صورت عدم پرداخت، جنبه کیفری ندارد (فقط حقوقی).	در صورت عدم موجودی و برگشت، می تواند دارای جنبه کیفری باشد.
وصول	نیاز به واخواست و سپس پیگیری حقوقی دارد.	می توان مستقیماً از طریق بانک اقدام کرد (با گواهی عدم پرداخت) و سپس از طریق اجرای ثبت یا دادگاه.
پشت نویسی	به راحتی با پشت نویسی منتقل می شود و می تواند ضامن نیز داشته باشد.	انتقال آن ممکن است مستلزم مقررات خاصی باشد (مانند چک های رمزدار).

تجربه نشان داده است که سفته به دلیل سادگی در صدور و عدم درگیری با جنبه های کیفری چک، برای مقاصد ضمانت، گزینه محبوب تری است. این موضوع به ویژه زمانی اهمیت پیدا می کند که هدف، صرفاً ایجاد یک تعهد مالی برای تضمین اجرای یک قرارداد است و طرفین نمی خواهند با پیچیدگی های کیفری چک مواجه شوند.

تهیه سفته؛ از بانک تا پلتفرم های الکترونیکی

تهیه سفته کاغذی فرآیند نسبتاً ساده ای دارد. این اسناد تجاری به طور رسمی توسط بانک ملی ایران منتشر و توزیع می شوند. بنابراین، برای خرید سفته کاغذی، می توانید به شعب بانک ملی ایران در سراسر کشور مراجعه کنید. هنگام خرید، باید مبلغ اسمی سفته را در نظر داشته باشید؛ زیرا قیمت خرید سفته (تمبر سفته) بر اساس مبلغ اسمی آن تعیین می شود. به ازای هر ده میلیون ریال مبلغ اسمی، پنج هزار ریال باید پرداخت شود.

با پیشرفت فناوری، امکان استفاده از سفته الکترونیکی نیز فراهم شده است. این نوع سفته، اعتبار قانونی کاملی دارد و بسیاری از مزایای سفته کاغذی را با سهولت و سرعت بیشتری ارائه می دهد. برای دریافت و خرید سفته الکترونیکی، می توانید از طریق پلتفرم ها و اپلیکیشن های معتبر بانکی اقدام کنید. برای مثال، اپلیکیشن هایی مانند آی کاپ و سامانه های آنلاین برخی از بانک ها، این امکان را فراهم آورده اند که پس از احراز هویت، سفته الکترونیکی را به صورت آنلاین خریداری و تکمیل کنید. این روش، نیاز به مراجعه حضوری به بانک را از بین برده و فرآیند را برای کاربران بسیار آسان تر می کند.

گام به گام تا تکمیل سفته کاغذی (همراه با نکات حیاتی)

نوشتن صحیح و دقیق سفته کاغذی، ستون اصلی اعتبار آن است. هر فیلدی که روی برگه سفته می بینید، اهمیت خاص خود را دارد و عدم تکمیل صحیح آن می تواند پیامدهای حقوقی جدی به دنبال داشته باشد. در این بخش، به صورت گام به گام و با تمرکز بر جزئیات، نحوه پر کردن سفته کاغذی را بررسی می کنیم. تصور کنید که یک برگ سفته خام را در دست دارید و قصد تکمیل آن را دارید.

گام اول: درج دقیق مبلغ سفته (عدد و حروف)

اولین و شاید حیاتی ترین بخش، نوشتن مبلغ سفته است. روی هر برگه سفته، یک مبلغ اسمی چاپ شده که سقف اعتبار آن سفته را نشان می دهد. مثلاً ممکن است نوشته شده باشد سفته تا مبلغ یکصد میلیون ریال. این به معنای آن است که شما نمی توانید برای مبلغی بیش از این سقف، از این سفته استفاده کنید. اگرچه خود سفته یک مبلغ اسمی دارد، اما شما باید مبلغ مورد تعهد را هم به عدد و هم به حروف در قسمت های مشخص شده بنویسید.

• نوشتن به عدد: مبلغ را با دقت کامل به رقم بنویسید.
• نوشتن به حروف: مبلغ را کاملاً به حروف فارسی درج کنید. این بخش از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا در صورت اختلاف میان مبلغ عددی و حروفی، معمولاً مبلغ حروفی ملاک قرار می گیرد. اما باید دانست که چنین اختلافی، خود یک نقص جدی در سفته محسوب می شود.
• واحد پولی: معمولاً واحد پولی در ایران ریال است، اما برای سهولت درک، می توانید معادل تومانی را نیز در پرانتز ذکر کنید (مثلاً یکصد میلیون ریال (ده میلیون تومان)).

نکته مهم: هرگز مبلغی بیش از مبلغ اسمی سفته در آن درج نکنید. در صورت تجاوز از این سقف، سفته همچنان معتبر است اما تنها تا همان سقف مبلغ اسمی، قابل مطالبه خواهد بود و مطالبه مازاد بر آن از طریق سفته امکان پذیر نیست و باید از طریق اسناد عادی دیگر پیگیری شود.

گام دوم: اهمیت تاریخ گذاری (صدور و پرداخت)

تاریخ، نقش حیاتی در اعتبار و مهلت های قانونی سفته ایفا می کند. دو نوع تاریخ در سفته باید مورد توجه قرار گیرد:

1. تاریخ صدور سفته:

   این تاریخ، روزی است که سفته توسط صادرکننده تکمیل و امضا می شود. درج تاریخ صدور، الزامی است و باید با دقت (روز، ماه، سال) و به صورت حروف فارسی نوشته شود. عدم درج تاریخ صدور، یکی از نقص های اساسی سفته است که آن را از امتیازات سند تجاری خارج کرده و به یک سند عادی تبدیل می کند. سند عادی، فرآیند وصول دشوارتری دارد.

2. تاریخ پرداخت سفته (سررسید):

   این تاریخ، زمانی است که صادرکننده تعهد می کند مبلغ سفته را پرداخت کند.

   • برای سفته های عادی: تاریخ سررسید دقیقاً باید درج شود (مثلاً ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴).
   • برای سفته های عندالمطالبه: در این حالت، به جای تاریخ مشخص، عبارت عندالمطالبه یا به محض رویت نوشته می شود. این یعنی گیرنده هر زمان که بخواهد، می تواند سفته را مطالبه کند.

   نکته بسیار مهم برای سفته ضمانت: در سفته هایی که به عنوان ضمانت (مثلاً ضمانت حسن انجام کار یا ضمانت وام) صادر می شوند، تاریخ پرداخت را به هیچ وجه نباید درج کرد. دلیل حقوقی این امر آن است که اگر تاریخ پرداخت درج شود، مهلت های قانونی برای مطالبه و واخواست سفته آغاز می شود و ممکن است قبل از بروز تخلف از سوی متعهد، سفته از اعتبار تجاری خارج شود. رویه قضایی نیز تاکید دارد که در سفته ضمانت، بهتر است تاریخ پرداخت خالی بماند تا در صورت نیاز به مطالبه، بتوان به تاریخ روز، تاریخ را درج کرد (البته با توافق طرفین) یا به صورت عندالمطالبه آن را ارائه داد.

گام سوم: تعیین گیرنده سفته (شخص معین یا حامل)

نام گیرنده سفته، هویت طلبکار را مشخص می کند و از اهمیت بالایی برخوردار است.

• شخص معین: بهترین و مطمئن ترین حالت، درج دقیق نام و نام خانوادگی فرد یا عنوان کامل شرکت/سازمان گیرنده است (مثلاً در وجه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی] یا در وجه شرکت [نام شرکت]). این کار از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری می کند.
• در وجه حامل: اگر نام گیرنده درج نشود، سفته در وجه حامل تلقی می شود. این یعنی هر کسی که سفته را در دست داشته باشد، می تواند وجه آن را مطالبه کند. این موضوع برای سفته های ضمانت دار بسیار پرخطر است و توصیه نمی شود؛ زیرا در صورت مفقود شدن، هر فردی می تواند خود را ذی حق معرفی کرده و اقدام به وصول آن نماید.
• انتقال سفته: سفته را می توان از طریق ظهرنویسی (پشت نویسی) به شخص دیگری منتقل کرد. ظهرنویسی، به معنای امضای دارنده سفته در پشت آن برای انتقال مالکیت یا برای ضمانت پرداخت توسط شخص ثالث است. در ظهرنویسی عادی، صرفاً با امضای دارنده، سفته به نفر بعدی منتقل می شود.

گام چهارم: محل پرداخت (اختیاری)

قانون تجارت، درج محل پرداخت سفته را از شروط الزامی برای اعتبار آن نمی داند. با این حال، اگر تمایل دارید، می توانید شهر یا محل مشخصی را برای پرداخت در این قسمت درج کنید (مثلاً محل پرداخت: شهر تهران). عدم درج این بخش، به اعتبار تجاری سفته لطمه ای وارد نمی کند.

گام پنجم: امضا یا مهر صادرکننده (اعتبار سند)

این بخش، بدون شک، حیاتی ترین جزء سفته است. امضا یا مهر (و حتی اثر انگشت در برخی موارد) صادرکننده، سندیت و اعتبار قانونی سفته را تامین می کند.

• الزامی بودن: سفته بدون امضا، مهر یا اثر انگشت صادرکننده، هیچ اعتباری ندارد. نه تنها به عنوان یک سند تجاری معتبر شناخته نمی شود، بلکه حتی به عنوان یک سند عادی نیز فاقد ارزش خواهد بود. این امضا به معنای تایید بدهکار بودن صادرکننده و پذیرش تعهد پرداخت مبلغ مندرج در سفته است.
• جایگزین ها: در صورتی که صادرکننده توانایی امضا ندارد یا ترجیح می دهد، مهر یا اثر انگشت نیز می تواند جایگزین امضا شود و موجب بی اعتباری سفته نخواهد بود.

گام ششم: شماره سفته و اهمیت نگهداری کپی

هر برگه سفته دارای یک شماره سریال چاپی منحصر به فرد است که در بالای آن درج شده است. این شماره برای پیگیری های احتمالی و شناسایی سند اهمیت دارد. پس از تکمیل تمامی فیلدها و امضا، به هر دو طرف (صادرکننده و گیرنده) به شدت توصیه می شود که از سفته تکمیل شده، یک کپی یا تصویر واضح تهیه کرده و آن را نزد خود نگهداری کنند. این کپی می تواند در مواقع اختلاف یا مفقودی سفته، به عنوان یک مدرک پشتیبان مورد استفاده قرار گیرد.

سفته ضمانت: تکمیل تخصصی برای حسن انجام کار و وام

سفته ضمانت، نوعی خاص از سفته است که برای تضمین انجام تعهدات غیرمالی یا بازپرداخت وام، به جای پرداخت مستقیم پول، صادر می شود. این ابزار به دلیل انعطاف پذیری و ماهیت حقوقی اش، در روابط کاری و بانکی بسیار محبوب است.

دلایل استفاده از سفته برای ضمانت

سفته به چند دلیل عمده، ابزاری کارآمد برای ضمانت محسوب می شود:

• سادگی و دسترسی: تهیه سفته نسبت به سایر وثایق مانند سند ملکی یا ضمانت نامه بانکی، بسیار ساده تر و کم هزینه تر است.
• عدم جنبه کیفری: برخلاف چک که در صورت عدم موجودی، می تواند جنبه کیفری داشته باشد، سفته صرفاً یک سند حقوقی است و عدم پرداخت آن، منجر به پیگیری کیفری نمی شود. این موضوع ریسک کمتری را برای صادرکننده دارد.
• انعطاف پذیری در تاریخ پرداخت: امکان صدور سفته بدون درج تاریخ پرداخت (عندالمطالبه) برای ضمانت، آن را به ابزاری مناسب برای تعهداتی تبدیل می کند که زمان دقیق سررسید آن ها مشخص نیست.

راهنمای تکمیل سفته ضمانت حسن انجام کار

زمانی که سفته ای برای ضمانت حسن انجام کار صادر می شود، باید با دقت و هوشمندی خاصی تکمیل گردد تا هدف اصلی ضمانت محقق شود و از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری به عمل آید.

1. مبلغ سفته: مبلغ سفته را به صورت دقیق به عدد و حروف وارد کنید. این مبلغ باید متناسب با میزان تعهد یا خسارت احتمالی باشد.
2. تاریخ صدور: تاریخ صدور سفته را حتماً درج کنید. این تاریخ، سند را از اعتبار تجاری ساقط نمی کند.
3. تاریخ پرداخت: مهم ترین نکته در سفته ضمانت، خالی گذاشتن بخش تاریخ پرداخت است. اگر تاریخ پرداخت درج شود، سفته در آن تاریخ سررسید شده و مهلت های قانونی واخواست و مطالبه آغاز می شود. این در حالی است که ممکن است هنوز هیچ تخلفی از سوی کارمند صورت نگرفته باشد.
4. نام گیرنده: نام کارفرما یا شرکت دریافت کننده سفته را به صورت دقیق و کامل در بخش گیرنده درج کنید. از نوشتن در وجه حامل در سفته ضمانت، اکیداً خودداری نمایید.
5. ذکر موضوع ضمانت: برای روشن شدن هدف سفته و جلوگیری از ادعاهای دیگر، لازم است که موضوع ضمانت به صورت صریح روی خود سفته یا در پشت آن ذکر شود. مثلاً می توانید بنویسید: این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار و حفظ اسرار شرکت [نام شرکت] طبق قرارداد استخدام شماره [X] مورخ [Y] صادر گردیده است. این عبارت، دامنه شمول سفته را محدود می کند.
6. امضا: صادرکننده سفته (کارمند) باید حتماً آن را امضا کند.

نحوه تکمیل سفته برای ضمانت وام بانکی

تکمیل سفته برای ضمانت وام بانکی نیز اصول مشابهی با سفته ضمانت حسن انجام کار دارد، اما با تمرکز بر ماهیت وام.

1. مبلغ سفته: مبلغ سفته معمولاً برابر با اصل و فرع مبلغ وام یا حتی مقداری بیشتر از آن تعیین می شود تا ریسک های احتمالی را پوشش دهد.
2. تاریخ صدور: تاریخ صدور را با دقت درج کنید.
3. تاریخ پرداخت: در سفته های ضمانت وام نیز معمولاً تاریخ پرداخت خالی گذاشته می شود و در صورت عدم بازپرداخت اقساط، بانک می تواند با درج تاریخ روز، اقدام به مطالبه کند. در برخی موارد نیز ممکن است بانک تاریخ مشخصی را برای سررسید کلیه اقساط تعیین نماید که باید با دقت درج شود.
4. نام گیرنده: نام بانک یا موسسه اعطا کننده وام را به صورت دقیق درج کنید.
5. ذکر موضوع ضمانت: برای شفافیت، می توانید روی سفته یا پشت آن بنویسید: این سفته بابت ضمانت بازپرداخت وام شماره [Z] اعطا شده توسط بانک [نام بانک] به [نام وام گیرنده] طبق قرارداد وام مورخ [W] صادر شده است.
6. امضا: وام گیرنده و ضامن (در صورت وجود) باید سفته را امضا کنند.

ظهرنویسی سفته ضمانت توسط ضامن

گاهی اوقات، برای تقویت ضمانت سفته، شخص ثالثی به عنوان ضامن، پشت سفته را امضا می کند. این امر، مسئولیت تضامنی را برای ضامن ایجاد می کند، یعنی طلبکار می تواند وجه سفته را از صادرکننده یا ضامن مطالبه کند.

اهمیت درج عبارت بابت ضمانت: اگر شخصی پشت سفته ضمانت را امضا می کند، بسیار حیاتی است که در کنار امضای خود، عبارت بابت ضمانت از [نام صادرکننده اصلی] را درج کند. اگر این عبارت نوشته نشود، امضای پشت سفته به عنوان ظهرنویسی عادی تلقی می شود و ممکن است دارنده سفته بتواند از ضامن به عنوان یک ظهرنویس عادی (که مسئولیت های متفاوتی دارد) مطالبه کند. درج صریح عبارت بابت ضمانت، مسئولیت ضامن را به تعهد صادرکننده اصلی محدود می سازد و از سوءتفاهم های حقوقی جلوگیری می کند.

مسئولیت های حقوقی ضامن جدی است. ضامن با امضای خود، متعهد به پرداخت مبلغ سفته در صورت عدم ایفای تعهد توسط صادرکننده اصلی می شود. لذا، افراد قبل از ظهرنویسی سفته به عنوان ضامن، باید از تمامی پیامدهای حقوقی آن آگاه باشند.

سفته الکترونیکی: آینده اسناد تجاری

با گسترش بانکداری دیجیتال و لزوم کاهش مراجعات حضوری، سفته الکترونیکی به عنوان یک جایگزین مدرن و کارآمد برای سفته کاغذی معرفی شده است. این نوآوری، بسیاری از فرآیندها را ساده تر و سریع تر کرده است.

سفته الکترونیکی چیست و مزایای آن

سفته الکترونیکی، نسخه ای دیجیتالی از سفته کاغذی است که تمامی اعتبار قانونی سفته فیزیکی را دارا می باشد. این سند، با استفاده از زیرساخت های فناوری اطلاعات و امضای دیجیتال، صادر، نگهداری و مبادله می شود. مزایای سفته الکترونیکی عبارتند از:

• سهولت و سرعت: فرآیند خرید، تکمیل و انتقال سفته به صورت آنلاین و در کمترین زمان ممکن انجام می شود.
• امنیت بالا: با استفاده از رمزنگاری و امضای دیجیتال، امنیت سفته های الکترونیکی بسیار بالاست و خطر جعل و دستکاری کاهش می یابد.
• کاهش خطا: محیط های دیجیتال معمولاً دارای فیلدهای مشخص و راهنمایی های لازم هستند که احتمال بروز اشتباهات در تکمیل سفته را کاهش می دهد.
• کاهش مراجعات حضوری: نیازی به مراجعه به بانک یا سایر مراکز برای تهیه و امضای سفته نیست.
• پایش آسان: امکان پیگیری وضعیت سفته و مدیریت آن در محیط های کاربری آنلاین فراهم است.

مراحل دریافت و خرید سفته الکترونیکی

برای دریافت و خرید سفته الکترونیکی، معمولاً باید مراحل زیر را طی کرد:

1. انتخاب پلتفرم: ابتدا باید یکی از پلتفرم های مجاز ارائه دهنده سفته الکترونیکی (مانند اپلیکیشن های بانکی یا سامانه های تخصصی مانند آی کاپ) را انتخاب کنید.
2. احراز هویت: فرآیند احراز هویت را که معمولاً شامل ارائه اطلاعات هویتی و تایید هویت از طریق سلفی یا سایر روش ها است، تکمیل کنید.
3. انتخاب نوع و مبلغ: نوع سفته (عادی یا ضمانت) و مبلغ اسمی آن را انتخاب کرده و هزینه تمبر را پرداخت نمایید.
4. صدور سفته: پس از پرداخت، سفته الکترونیکی صادر و در پنل کاربری شما نمایش داده می شود.

راهنمای تکمیل سفته الکترونیکی (تشابه و تفاوت)

پر کردن سفته الکترونیکی تا حد زیادی شبیه به سفته کاغذی است، با این تفاوت که به جای دست نویس کردن اطلاعات، آن ها را در فیلدهای مشخص شده در یک محیط دیجیتال وارد می کنید.

• فیلدهای مشابه: فیلدهایی مانند مبلغ (عددی و حروفی)، تاریخ صدور، تاریخ پرداخت (در صورت نیاز)، نام گیرنده و محل پرداخت (اختیاری) دقیقاً مانند سفته کاغذی وجود دارند و باید با دقت تکمیل شوند.
• امضا و تأیید: مهم ترین تفاوت در فرآیند امضا است. در سفته الکترونیکی، امضای فیزیکی وجود ندارد، بلکه از طریق امضای دیجیتال (مانند تایید با رمز پویا، اثر انگشت در اپلیکیشن یا توکن های امنیتی) صحت و اعتبار امضای صادرکننده تأیید می شود. این فرآیند، امنیت بالایی دارد و غیرقابل انکار است.
• مشاهده نمونه: پلتفرم های ارائه دهنده سفته الکترونیکی معمولاً امکان مشاهده نمونه ای از سفته تکمیل شده را فراهم می کنند که به کاربران در درک بهتر فرآیند کمک می کند.

ملاحظات و چالش های حقوقی سفته الکترونیکی

با وجود مزایای فراوان، سفته الکترونیکی چالش ها و ملاحظات خاص خود را نیز دارد:

• آشنایی عمومی: هنوز بسیاری از مردم و حتی برخی مراجع، با مفهوم و نحوه کار سفته الکترونیکی کاملاً آشنا نیستند که ممکن است در پذیرش و پیگیری های حقوقی مشکلاتی ایجاد کند.
• زیرساخت ها: دسترسی به اینترنت و پلتفرم های مربوطه برای تمامی افراد یکسان نیست.
• اثبات هویت: اطمینان از صحت هویت صادرکننده و گیرنده در محیط دیجیتال، نیازمند سازوکارهای احراز هویت قوی و قابل اعتماد است.

با این حال، با توجه به توسعه روزافزون زیرساخت های دیجیتال و قوانین حمایتی، پیش بینی می شود سفته الکترونیکی در آینده ای نزدیک جایگاه محکم تری در نظام تجاری کشور پیدا کند.

اشتباهات رایج در تکمیل سفته و پیشگیری از آن ها

تجربه نشان می دهد که بسیاری از مشکلات حقوقی مربوط به سفته، ریشه در اشتباهات ساده و قابل پیشگیری در زمان تکمیل آن دارد. آگاهی از این اشتباهات و راه های جلوگیری از آن ها، می تواند شما را از درگیر شدن در فرآیندهای طولانی و هزینه بر قضایی نجات دهد.

عدم تطابق مبلغ عددی و حروفی

یکی از رایج ترین اشتباهات، مغایرت بین مبلغ نوشته شده به عدد و مبلغ نوشته شده به حروف است.

• نتیجه: در صورت بروز چنین اختلافی، معمولاً مبلغ حروفی معتبر شناخته می شود. اما این تناقض، به خودی خود، یک ایراد اساسی محسوب می شود و می تواند موجب ابهام و طولانی شدن فرآیند وصول سفته در مراجع قضایی شود.
• پیشگیری: همیشه پس از درج مبلغ، آن را به دقت بررسی کنید و مطمئن شوید که مبلغ عددی و حروفی کاملاً با هم منطبق هستند. برای اطمینان بیشتر، می توانید یک بار دیگر آن را از روی سفته بخوانید.

خط خوردگی، لاک گرفتگی یا مخدوش کردن سفته

سفته یک سند رسمی است و هرگونه تغییر یا اصلاح غیرمجاز در آن، می تواند اعتبارش را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

• نتیجه: خط خوردگی، لاک گرفتگی یا هر نوع مخدوش کردن سفته، آن را از حالت سند تجاری خارج کرده و حتی ممکن است به عنوان سند عادی نیز دچار خدشه شود. در موارد شدید، ممکن است سفته باطل تلقی گردد.
• پیشگیری: همیشه از خودکار با رنگ ثابت (ترجیحاً مشکی) استفاده کنید و نهایت دقت را در نوشتن به کار ببرید. در صورت بروز هرگونه اشتباه، به هیچ وجه اقدام به خط زدن، لاک گرفتن یا تصحیح نکنید. بهترین راه این است که سفته جدیدی تهیه کرده و دوباره آن را تکمیل کنید.

خالی گذاشتن فیلدهای الزامی (امضا، مبلغ، تاریخ صدور)

سه فیلد اصلی و ضروری برای اعتبار سفته عبارتند از: امضای صادرکننده، مبلغ سفته و تاریخ صدور.

• نتیجه: همانطور که قبلاً ذکر شد، سفته بدون امضا هیچ اعتباری ندارد. سفته بدون مبلغ و تاریخ صدور نیز از امتیازات سند تجاری بی بهره می ماند و صرفاً به عنوان یک سند عادی با قابلیت اثبات محدود، مورد پذیرش قرار می گیرد.
• پیشگیری: قبل از تحویل سفته، حتماً از تکمیل تمامی این فیلدهای کلیدی اطمینان حاصل کنید.

عدم درج نام گیرنده در سفته ضمانت

اگرچه در سفته های عادی، گاهی در وجه حامل بودن مقبول است، اما در سفته های ضمانت، این یک اشتباه بزرگ است.

• نتیجه: اگر در سفته ضمانت، نام گیرنده درج نشود و سفته در وجه حامل باشد، در صورت بروز اختلاف، هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد، می تواند خود را طلبکار معرفی کند و این موضوع می تواند به سوءاستفاده منجر شود.
• پیشگیری: همیشه نام گیرنده (کارفرما، بانک، موسسه) را به صورت دقیق و کامل در سفته ضمانت درج کنید.

نوشتن تاریخ پرداخت در سفته ضمانت

این اشتباه، به ویژه برای افرادی که با سفته ضمانت آشنایی کمتری دارند، رایج است.

• نتیجه: درج تاریخ پرداخت در سفته ضمانت، باعث می شود که مهلت های قانونی واخواست و مطالبه سفته از همان تاریخ آغاز شود. ممکن است این مهلت ها قبل از بروز تخلف از سوی متعهد به پایان برسند و سفته از اعتبار تجاری ساقط شود، در حالی که هنوز هدف ضمانت محقق نشده است.
• پیشگیری: در سفته های ضمانت، بخش تاریخ پرداخت را خالی بگذارید و حتماً در متن سفته یا پشت آن، به صراحت ذکر کنید که سفته بابت ضمانت است.

نوشتن مبلغ بیش از مبلغ اسمی سفته

روی هر برگه سفته، یک سقف اعتبار یا مبلغ اسمی چاپ شده است (مثلاً تا مبلغ دویست میلیون ریال).

• نتیجه: اگر مبلغی که شما در سفته می نویسید، از مبلغ اسمی چاپ شده روی برگه بیشتر باشد، سفته باطل نمی شود اما اعتبار آن فقط تا همان مبلغ اسمی خواهد بود. به عبارت دیگر، شما نمی توانید مبلغ مازاد را از طریق آن سفته مطالبه کنید.
• پیشگیری: همیشه از سفته ای استفاده کنید که مبلغ اسمی آن حداقل برابر یا بیشتر از مبلغ مورد تعهد شما باشد.

مطالبه وجه سفته در صورت عدم پرداخت

در صورتی که صادرکننده سفته در تاریخ سررسید از پرداخت مبلغ آن خودداری کند، گیرنده سفته می تواند از راه های قانونی برای مطالبه وجه اقدام نماید. این فرآیند، مستلزم رعایت مهلت ها و تشریفات خاصی است که در قانون تجارت پیش بینی شده اند.

مفهوم واخواست سفته و ضرورت آن

واخواست یا اعتراض عدم تادیه، سندی رسمی است که نشان می دهد سفته در سررسید خود به صادرکننده یا محل پرداخت ارائه شده، اما وجه آن پرداخت نشده است. این سند توسط دادگاه یا دفتر اسناد رسمی تهیه و به بدهکار ابلاغ می شود.

• اهمیت: واخواست، برای حفظ حقوق دارنده سفته و برخوردار شدن آن از امتیازات اسناد تجاری بسیار حیاتی است. بدون واخواست، سفته از جنبه تجاری خارج شده و صرفاً به عنوان یک سند عادی قابل پیگیری خواهد بود که مسیر وصول دشوارتری دارد. واخواست، این امکان را به دارنده می دهد که علاوه بر صادرکننده، از ظهرنویسان (انتقال دهندگان) و ضامن سفته نیز وجه آن را مطالبه کند.

مهلت های قانونی برای واخواست و مطالبه

رعایت مهلت های قانونی برای واخواست و مطالبه سفته بسیار مهم است و عدم رعایت آن ها می تواند حقوق دارنده را تضییع کند:

• مهلت واخواست: دارنده سفته باید ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ سررسید سفته، اقدام به واخواست آن کند. این مهلت شامل روز سررسید سفته و روزهای تعطیل نیست و تنها ۱۰ روز کاری پس از سررسید محاسبه می شود.
• مهلت مطالبه پس از واخواست: پس از انجام واخواست در مهلت قانونی، دارنده سفته می تواند ظرف مدت یک سال از تاریخ واخواست، از طریق مراجع قضایی (دادگاه) برای مطالبه وجه سفته اقامه دعوی کند. اگر سفته عندالمطالبه باشد، مهلت مطالبه آن یک سال از تاریخ صدور سفته است.
• ابطال اعتبار تجاری: در صورتی که واخواست در مهلت ۱۰ روزه انجام نشود، سفته از اعتبار تجاری خود ساقط شده و به یک سند عادی تبدیل می گردد. در این صورت، دارنده تنها می تواند ظرف ۵ سال از تاریخ سررسید، برای مطالبه وجه سفته از صادرکننده اصلی اقدام کند و دیگر نمی تواند از ظهرنویسان یا ضامن (که فقط در صورت اعتبار تجاری سفته مسئولیت دارند) مطالبه نماید.

مراحل کلی پیگیری قضایی سفته

در صورت عدم پرداخت و پس از انجام واخواست در مهلت قانونی، مراحل کلی پیگیری قضایی به شرح زیر است:

1. دادخواست مطالبه: دارنده سفته باید با ارائه دادخواست مطالبه وجه سفته به دادگاه عمومی حقوقی، خواستار دریافت مبلغ سفته شود.
2. پیوست مدارک: به همراه دادخواست، اصل سفته، واخواست نامه و سایر مدارک مرتبط باید به دادگاه ارائه شود.
3. رسیدگی و صدور حکم: دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن دفاعیات طرفین، اقدام به صدور حکم خواهد کرد.
4. اجرای حکم: در صورت صدور حکم به نفع دارنده سفته، می تواند از طریق اجرای احکام دادگستری برای وصول وجه از اموال صادرکننده یا ضامنین قانونی اقدام کند.

آگاهی از این مراحل و مهلت ها، به دارنده سفته این امکان را می دهد که حقوق خود را به درستی پیگیری کرده و از تضییع آن ها جلوگیری نماید.

در این مقاله، به بررسی جامع نحوه نوشتن سفته بانکی، چه در قالب کاغذی و چه در شکل الکترونیکی، پرداختیم. از تعریف پایه و اهمیت آن در تعهدات مالی گرفته تا مراحل گام به گام تکمیل فیلدهای مختلف سفته، هر آنچه که برای یک تنظیم معتبر نیاز است، تشریح شد. نکات کلیدی مربوط به سفته ضمانت، از جمله خالی گذاشتن تاریخ پرداخت و لزوم ذکر عبارت بابت ضمانت در پشت نویسی، از اهمیت ویژه ای برخوردارند که رعایت آن ها می تواند از بروز مشکلات عدیده جلوگیری کند. همچنین، با معرفی سفته الکترونیکی، به مزایا و چالش های این ابزار نوین نیز اشاره شد.

به خاطر داشته باشید که سفته، سندی با پشتوانه قانونی قوی است که می تواند در روابط مالی و تجاری، اطمینان و تعهد ایجاد کند، به شرطی که با دقت و آگاهی کامل تکمیل شود. عدم توجه به جزئیات، اشتباهات رایج و نادیده گرفتن مهلت های قانونی، ممکن است سفته را از اعتبار تجاری خارج کرده و فرآیند وصول آن را دشوار سازد. بنابراین، همواره توصیه می شود قبل از امضا یا دریافت هر سفته ای، از صحت تکمیل تمامی فیلدها و رعایت نکات حقوقی مربوطه اطمینان حاصل کرده و در صورت نیاز، با متخصصان حقوقی مشورت نمایید تا از وقوع هرگونه پیامد ناخواسته جلوگیری به عمل آید.