خلاصه کتاب تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده ( نویسنده محمدمهدی ملکی )

کتاب «تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده» اثر محمدمهدی ملکی، پژوهشی جامع و تحلیلی است که به بررسی عمیق تحولات سیاسی و امنیتی عراق پس از سال ۲۰۰۳ و به ویژه نقش ایران در این تحولات می پردازد و چشم اندازی روشن از روابط استراتژیک دو کشور ارائه می دهد.

این اثر، تلاشی ارزشمند برای روشن ساختن پیچیدگی های سرزمینی است که سال هاست کانون توجهات منطقه ای و بین المللی بوده است. عراق، با قدمت تاریخی و تنوع فرهنگی بی نظیرش، همواره نقشی محوری در معادلات خاورمیانه ایفا کرده است. از سقوط رژیم سابق تا ظهور و سقوط داعش، این کشور شاهد دگرگونی های عظیمی بوده که درک آن ها نیازمند تحلیل هایی دقیق و مستند است. کتاب محمدمهدی ملکی، با نگاهی تحلیلی و داده محور، به عمق این تحولات نفوذ کرده و به خواننده کمک می کند تا نه تنها وقایع را بشناسد، بلکه ریشه ها و پیامدهای آن ها را نیز درک کند. این مقاله می کوشد تا خلاصه ای جامع و تحلیلی از محتوای این کتاب ارائه دهد و مهم ترین ابعاد آن را برای علاقه مندان به مسائل منطقه، روابط بین الملل و تاریخ معاصر آشکار سازد.

نگاهی جامع به کتاب تهران بغداد و خالق آن

کتاب «تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده» اثری از محمدمهدی ملکی، یک پژوهشگر و تحلیلگر مسائل منطقه است که با رویکردی عمیق به تحولات عراق و روابط پیچیده آن با جمهوری اسلامی ایران می پردازد. این کتاب نه تنها روایتی از وقایع است، بلکه تلاشی برای تحلیل پدیده ها و ارتباط آن ها با یکدیگر به شمار می رود. نویسنده در این اثر تلاش کرده است تا با دیدگاهی تخصصی، ابعاد مختلف این سرزمین را که از دیرباز با چالش های بسیاری دست و پنجه نرم کرده است، واکاوی کند.

معرفی محمدمهدی ملکی و دیدگاه های او

محمدمهدی ملکی به عنوان نویسنده این کتاب، با تسلط بر مباحث علوم سیاسی و روابط بین الملل، یادداشت ها و تحلیل های خود را در قالب فصول متعدد ارائه کرده است. او در این اثر بر ضرورت فهم عمیق ساختارهای اجتماعی و سیاسی عراق تاکید دارد و معتقد است که برای درک صحیح تحولات این کشور، باید به پیشینه های تاریخی، فرهنگی و دینی آن توجه ویژه ای شود. دیدگاه او مبتنی بر این است که پایداری و ثبات عراق، نه تنها برای مردم این کشور حیاتی است، بلکه امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران را نیز به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می دهد. او با بیان شیوا و مستند، سعی در روشن سازی ابعاد ناپیدای این روابط و تحولات دارد.

جزئیات نشر و جایگاه کتاب در ادبیات سیاسی

این کتاب توسط انتشارات «صفرتاصد» در سال ۱۳۹۸ و در ۹۱ صفحه منتشر شده است. حجم نسبتاً کم آن نشان می دهد که نویسنده قصد داشته است در کوتاه ترین و فشرده ترین شکل ممکن، چکیده ای از مهم ترین تحلیل های خود را ارائه دهد. این کتاب در دسته بندی هایی چون علوم سیاسی، سیاست خارجی و امنیت منطقه ای قرار می گیرد و می تواند منبعی مفید برای دانشجویان، پژوهشگران و حتی علاقه مندان عمومی به مسائل منطقه خاورمیانه باشد. جایگاه این کتاب در ادبیات سیاسی معاصر، به دلیل تمرکز بر رویدادهای جاری و روابط استراتژیک ایران و عراق، از اهمیت خاصی برخوردار است؛ چرا که به مباحثی می پردازد که پیوند عمیقی با تحولات ژئوپلیتیکی منطقه دارند.

موشکافی تحولات عراق: از سقوط صدام تا پایداری ملی

بخش عمده ای از کتاب «تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده» به تحلیل دگرگونی های عراق از سال ۲۰۰۳ به بعد اختصاص یافته است. این دوره، از سرنگونی رژیم صدام حسین آغاز شده و تا پایداری نسبی در برابر تروریسم و تلاش برای تثبیت هویت ملی امتداد می یابد. نویسنده با ظرافت خاصی به چالش های پیش روی این کشور می پردازد.

عراق، کشور موزاییکی و چالش های هویت ملی

محمدمهدی ملکی در توصیف عراق، از تعبیر «کشور موزاییکی» استفاده می کند. این تعبیر به تنوع بی نظیر قومی و مذهبی در این کشور اشاره دارد؛ جایی که شیعه، سنی و کُرد در کنار طوایف و قبیله های مختلف دیگر، هر یک با مطالبات و منافع خاص خود، زیست می کنند. این تنوع، گرچه به غنای فرهنگی عراق می افزاید، اما در عین حال، منبع اختلافات و تضادهایی بوده که سال ها پیشرفت و توسعه کشور را به چالش کشیده است. نویسنده با آوردن مصادیقی مانند نمود اهداف متعارض در مسائل کلان سیاسی و اقتصادی، این چالش ها را به خوبی تبیین می کند. با این حال، او به نکته ای امیدوارکننده نیز اشاره دارد: در سال های اخیر، به نظر می رسد هویت ملی در میان عراقی ها در حال تقویت است و هویت طایفه ای کم رنگ تر می شود، که ارائه لیست های مشترک در انتخابات اخیر عراق گواهی بر این مدعاست. این روند، گامی مهم در مسیر تثبیت نظام مردم سالار و دموکراسی در عراق تلقی می شود.

پیامدهای سقوط صدام و خنثی سازی نفوذ خارجی

حمله نظامی آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و سرنگونی صدام حسین، با امیدواری واشنگتن به افزایش نفوذ و قدرت خود در عراق جدید همراه بود. اما ملکی در کتاب خود توضیح می دهد که چگونه این انتظار آمریکا، آن گونه که برنامه ریزی شده بود، محقق نشد. با هوشیاری مردم، مرجعیت و مسئولین عراقی، دست آمریکا تا حد زیادی از منابع قدرت و ثروت عراق کوتاه شد. این بخش از کتاب به وضوح نشان می دهد که چگونه عراق توانست پس از یک دوره طولانی تحت استبداد و سپس اشغال خارجی، به تدریج مسیر استقلال و حاکمیت ملی خود را بازیابد. نویسنده بر نقش کلیدی مرجعیت در بسیج مردم و حمایت از مطالبات ملی تاکید می کند که در نهایت به کاهش نفوذ قدرت های بزرگ در ساختار حکومتی عراق انجامید. این دگرگونی، نقطه عطفی در تاریخ معاصر عراق است که پیامدهای آن تا به امروز نیز ادامه دارد و بر مناسبات منطقه ای تأثیر می گذارد.

نقش ایران و نیروهای مردمی در پایداری عراق و امنیت منطقه

یکی از مهم ترین محورهای تحلیلی در کتاب محمدمهدی ملکی، نقش محوری جمهوری اسلامی ایران در کمک به ثبات عراق و مبارزه با تروریسم، به ویژه گروه داعش است. این بخش از کتاب، روابط استراتژیک دو کشور را از منظری عمیق و کاربردی بررسی می کند.

ورود ایران به میدان مبارزه با تروریسم

هنگامی که تروریست های داعش بخش های وسیعی از خاک عراق را به تصرف خود درآوردند و این کشور در آستانه فروپاشی قرار گرفت، وضعیت بحرانی بود. در آن مقطع حساس، جمهوری اسلامی ایران به عنوان اولین کشور و بنا به درخواست رسمی دولت بغداد، به یاری دولت و ملت عراق شتافت. این اقدام ایران، نه تنها در حفظ تمامیت ارضی و استقلال عراق حیاتی بود، بلکه نقشی تعیین کننده در مهار و سپس بیرون راندن افراط گرایان تکفیری ایفا کرد. نویسنده بر اهمیت این لحظه تاریخی تأکید می کند و آن را نقطه ای کلیدی در تقویت روابط دو کشور و نشانه ای از اتحاد در برابر تهدیدات مشترک می داند. عملیات های مهمی مانند آزادسازی تکریت، حلب و موصل، که با همکاری و حمایت ایران صورت گرفت، ضربات سهمگینی بر پیکر داعش وارد آورد و مسیر پیروزی نهایی را هموار ساخت.

حشد شعبی: سنگر دفاعی عراق

در کنار ارتش رسمی عراق، ظهور و تقویت نیروهای مردمی عراق موسوم به «حشد شعبی» نیز از نقاط کانونی تحلیل های محمدمهدی ملکی است. او به اهمیت و نقش بی بدیل این نیروها در مقابله با تروریسم و حفظ ثبات اشاره می کند. حشد شعبی که متشکل از نیروهای داوطلب مردمی است، پس از فتوای جهاد کفایی مرجعیت عالی عراق شکل گرفت و به سرعت به یکی از بازوهای قدرتمند دفاعی کشور تبدیل شد. این نیروها نه تنها در نبردهای میدانی علیه داعش موفق عمل کردند، بلکه در تقویت هویت ملی و کاهش وابستگی به نیروهای خارجی نیز نقش بسزایی داشتند. ملکی توضیح می دهد که چگونه حشد شعبی توانست با فداکاری و ایثار، امنیت را به مناطق اشغال شده بازگرداند و به عنوان یک نیروی بومی و ملی، اعتماد مردم را جلب کند.

روابط راهبردی میان ایران و عراق امروز به عنوان یکی از بهترین مصادیق و الگوهای روابط میان کشورها مطرح شده است، ارتباط دیرینه میان رهبران سیاسی دو طرف، نزدیکی ملت های ایران و عراق، اشتراکات زیاد فرهنگی، دینی، تاریخی و جغرافیایی از دیگر موارد نزدیکی میان دو کشور به حساب می آید.

روابط استراتژیک تهران و بغداد

محمدمهدی ملکی در کتاب خود بر این باور است که روابط استراتژیک میان ایران و عراق، امروزه به عنوان یکی از بهترین الگوهای همکاری میان کشورها شناخته می شود. این روابط ریشه های عمیقی در اشتراکات فرهنگی، دینی، تاریخی و جغرافیایی دارد. وجود ۱۴۰۰ کیلومتر مرز زمینی مشترک، ارتباط دیرینه میان رهبران سیاسی و نزدیکی ملت ها، همگی عواملی هستند که پیوند محکمی میان دو کشور ایجاد کرده اند. این همکاری ها، علی رغم توطئه های بدخواهان، در حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی، امنیتی، فرهنگی و اجتماعی گسترش یافته است. نویسنده با ارائه شواهد، نشان می دهد که چگونه ایران و عراق، به عنوان دو کشور همسایه و متحد، در مسیر مقابله با چالش های منطقه ای و توسعه همکاری های دوجانبه گام برمی دارند. این بخش از کتاب به خواننده این درک را می دهد که عمق روابط دو کشور فراتر از صرف مسائل امنیتی است و ابعاد گسترده ای از منافع مشترک را دربرمی گیرد.

ریشه های فساد و اصلاحات در عراق از منظر کتاب

یکی دیگر از موضوعات مهمی که محمدمهدی ملکی در «تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده» به آن می پردازد، معضل فساد در عراق و تلاش های صورت گرفته برای اصلاحات است. این بخش از کتاب نشان می دهد که چگونه خواسته های مردمی و حمایت مرجعیت، زمینه را برای تغییرات مهمی در ساختار دولتی عراق فراهم آورد.

اعتراضات مردمی و خواست مرجعیت برای اصلاحات

سال ها فساد اداری و مالی در دستگاه های دولتی عراق، نارضایتی گسترده ای را در میان مردم ایجاد کرده بود که در نهایت به اعتراضات سراسری در شهرهای مختلف این کشور منجر شد. ملکی در کتاب خود، این اعتراضات را بازتابی از عزم مردم برای مقابله با ناکارآمدی و فساد می داند. در این میان، نقش مرجعیت عراق بسیار برجسته بود. مرجعیت با حمایت قاطع از خواسته های مردمی، از دولت خواست تا با شجاعت و قدرت به این موضوع رسیدگی کند و آن را حق مردم برشمرد. این حمایت مرجعیت، مشروعیت و قدرت بیشتری به مطالبات مردمی بخشید و دولت را وادار به واکنش جدی کرد. نویسنده بر این باور است که نقش مرجعیت در عراق، فراتر از یک نهاد دینی است و به عنوان یک اهرم فشار مهم در راستای منافع ملی و حقوق شهروندی عمل می کند.

طرح های اصلاحی دولت عبادی و دستاوردهای آن

در پی حمایت مرجعیت و اعتراضات مردمی، دولت حیدر العبادی بی درنگ دست به کار شد و طرح هفت ماده ای را جهت اصلاحات سیاسی و اداری کشور ارائه کرد. این طرح شامل اقداماتی چشمگیر برای مبارزه با فساد و بهبود کارایی دولت بود. محمدمهدی ملکی برخی از این اقدامات را در کتاب خود برمی شمرد: انحلال چهار وزارتخانه، ادغام شش وزارتخانه دیگر، کاهش حقوق نمایندگان پارلمان، حذف برخی پست ها و مناصب مانند معاونت های ریاست جمهوری و نخست وزیری، بازنشستگی زودهنگام برای برخی مدیران، تعدیل مشاوران و برکناری تعدادی از سفرا. این اقدامات، همگی با حمایت گسترده مردم، مرجعیت، احزاب سیاسی و پارلمان عراق همراه شد و نشان دهنده عزم جدی برای ریشه کن کردن فساد بود. یکی از اهداف مهم این اصلاحات، تقویت بنیه دفاعی و امنیتی عراق برای مقابله بهتر با تروریسم بود؛ به این ترتیب که بخشی از صرفه جویی های حاصل از حذف یا کاهش حقوق و مزایا، به تجهیز نیروهای دفاعی اختصاص یابد. این رویکرد، ارتباط تنگاتنگ میان حکمرانی خوب و امنیت ملی را به وضوح نشان می دهد.

اقدامات اصلاحی دولت عبادی	هدف	تأثیر
انحلال ۴ و ادغام ۶ وزارتخانه	کوچک سازی و کارآمدی دولت	کاهش بوروکراسی و فساد
کاهش حقوق نمایندگان و حذف پست های معاونت	مبارزه با فساد مالی و رانت خواری	جلب رضایت مردمی و افزایش شفافیت
بازنشستگی زودهنگام برخی مدیران	نوسازی و تزریق خون تازه به بدنه دولت	افزایش کارایی و چابکی
اختصاص بخشی از صرفه جویی ها به نیروهای دفاعی	تقویت بنیه دفاعی و امنیتی	بهبود توانایی مقابله با تروریسم

موضوعات کلیدی و تحلیل های عمیق تر در تهران بغداد

کتاب «تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده» فراتر از صرفاً روایت تحولات سیاسی و امنیتی عراق است؛ نویسنده به موضوعات خاص تر و کمتر دیده شده ای نیز می پردازد که درک جامع تری از فضای عراق و روابط آن با منطقه ارائه می دهد.

ارتش سایبری و خطبه های جمعه

محمدمهدی ملکی در یکی از یادداشت های خود، بر لزوم وجود و تقویت «ارتش سایبری» برای عراق تأکید می کند. این نکته نشان دهنده دیدگاه آینده نگرانه نویسنده نسبت به تهدیدات نوین و اهمیت فضای مجازی در امنیت ملی است. در دنیای امروز که جنگ های اطلاعاتی و عملیات روانی نقش فزاینده ای دارند، داشتن یک ارتش سایبری قدرتمند برای حفاظت از منافع ملی و مقابله با تهاجمات اطلاعاتی، امری حیاتی محسوب می شود. از سوی دیگر، ملکی به تحلیل «خطبه های جمعه عراق» می پردازد. خطبه های جمعه در عراق، به ویژه آنهایی که از سوی مراجع تقلید و روحانیون برجسته ایراد می شوند، دارای اهمیت سیاسی و اجتماعی فراوانی هستند. این خطبه ها نه تنها جهت گیری های دینی را مشخص می کنند، بلکه به مثابه یک صدای مرجع، بر افکار عمومی تأثیر می گذارند و می توانند مسیر تحولات سیاسی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهند. تحلیل این خطبه ها، به درک نقش مرجعیت و دین در ساختار قدرت و جامعه عراق کمک شایانی می کند.

نقش شخصیت های سیاسی: نوری المالکی و وزیران سعودی

نویسنده در کتابش به نقش شخصیت های کلیدی در صحنه سیاسی عراق نیز می پردازد. یکی از این شخصیت ها «نوری المالکی» است که سال ها در رأس قدرت عراق قرار داشت. تحلیل نقش او در حکومت، به درک تضادها و چالش های سیاسی داخلی عراق کمک می کند؛ از جمله مسائلی که به تثبیت یا تضعیف قدرت مرکزی و ارتباط آن با گروه های مختلف منجر شده است. علاوه بر این، ملکی به «دلایل سفر الجبیر به عراق» نیز نگاهی می اندازد. سفر وزیر خارجه عربستان سعودی به عراق در آن برهه، نشان دهنده تغییر در معادلات منطقه ای و تلاش برای ایفای نقش بازیگران مختلف در صحنه عراق بود. تحلیل اینگونه سفرها و تعاملات دیپلماتیک، به خواننده کمک می کند تا پیچیدگی های سیاست خارجی و روابط منطقه ای را بهتر درک کند؛ اینکه چگونه هر بازیگر تلاش می کند نفوذ خود را افزایش داده و منافعش را تأمین کند.

عراق و امنیت ملی ایران: یک همبستگی حیاتی

یکی از مهم ترین بخش های کتاب، ارتباط مستقیم میان «عراق و امنیت ملی ایران» است. محمدمهدی ملکی با تاکید بر ۱۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک و اشتراکات فراوان دو ملت، بیان می کند که ثبات و امنیت در عراق، به طور مستقیم بر امنیت ملی ایران تأثیر می گذارد. ناامنی و بی ثباتی در عراق، می تواند به راحتی به مرزهای ایران سرایت کند و تهدیدات امنیتی را افزایش دهد. بنابراین، پایداری عراق، نه تنها برای خود این کشور، بلکه برای همسایه اش، ایران، نیز حیاتی است. این همبستگی امنیتی، توجیهی قوی برای افزایش همکاری های امنیتی و سیاسی میان تهران و بغداد است. نویسنده استدلال می کند که اتحاد بیشتر «تهران و بغداد» در برابر تروریسم و هرگونه تهدید خارجی، یک ضرورت استراتژیک برای حفظ ثبات منطقه ای است. او همچنین به موضوع «پایان داعش در عراق» و عملیات های «حلب» و «موصل» به عنوان ضربات سهمگین بر پیکر تروریسم اشاره می کند که به طور مستقیم بر امنیت ایران نیز تأثیر مثبت گذاشته است.

تحلیل و ارزش گذاری کتاب: چرا تهران بغداد مهم است؟

کتاب «تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده» به دلیل رویکرد تحلیلی و جامع خود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. محمدمهدی ملکی در این اثر نه تنها وقایع را توصیف می کند، بلکه به چرایی و چگونگی آن ها نیز می پردازد و دیدگاه های ارزشمندی را ارائه می دهد.

پیام های اصلی و نکات برجسته نویسنده

یکی از پیام های اصلی نویسنده، لزوم تقویت هویت ملی در عراق و غلبه آن بر هویت های طایفه ای و مذهبی است. او معتقد است که پایداری بلندمدت عراق تنها با شکل گیری یک هویت ملی قدرتمند امکان پذیر خواهد بود. نکته برجسته دیگر، نقش محوری مرجعیت در بسیج مردم و حمایت از اصلاحات است؛ مرجعیت به عنوان یک نهاد مستقل و قابل اعتماد، در بزنگاه های تاریخی نقش تعیین کننده ای ایفا کرده است. همچنین، ملکی بر اهمیت اتحاد منطقه ای، به ویژه میان ایران و عراق، در برابر تهدیدات مشترک مانند تروریسم و مداخلات خارجی تأکید می کند. او با دیدگاهی واقع بینانه، روابط ایران و عراق را نه صرفاً یک همسایگی، بلکه یک اتحاد استراتژیک می داند که منافع حیاتی هر دو کشور را تأمین می کند.

نقاط قوت و ارزش افزوده کتاب برای خواننده

کتاب ملکی دارای چندین نقطه قوت است که آن را به اثری ارزشمند تبدیل می کند:

• جامعیت: کتاب به ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اجتماعی و حتی اقتصادی تحولات عراق می پردازد.
• به روز بودن اطلاعات: تا زمان انتشار، اطلاعات و تحلیل های ارائه شده به روز و مرتبط با وقایع جاری بوده اند.
• رویکرد تحلیلی: نویسنده تنها به ذکر وقایع بسنده نمی کند، بلکه به تحلیل ریشه ها، پیامدها و ارتباط پدیده ها می پردازد.
• تمرکز بر روابط ایران و عراق: این کتاب به طور خاص بر ابعاد استراتژیک و حیاتی روابط دو کشور تمرکز دارد که کمتر در سایر منابع به این عمق مورد بررسی قرار گرفته است.

این ویژگی ها، کتاب را برای دانشجویان علوم سیاسی و روابط بین الملل، پژوهشگران، تحلیلگران و هر فردی که به دنبال درکی عمیق و مستند از تحولات منطقه و روابط پیچیده آن است، ضروری می سازد. مطالعه این کتاب یا خلاصه آن، می تواند دیدگاه های تازه ای را در مورد عراق و نقش ایران در پایداری منطقه ارائه دهد.

نقد سازنده: بررسی جنبه های مختلف کتاب

همانند هر اثر تحلیلی دیگری، کتاب «تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده» نیز دارای نقاط قوت و همچنین جنبه هایی است که می توان درباره آن ها تعمق و گفت وگو کرد. بررسی این جنبه ها به درک کامل تر ارزش و محدودیت های احتمالی کتاب کمک می کند.

نقاط قوت بارز کتاب

بدون شک، یکی از بارزترین نقاط قوت این اثر، روایت محور بودن و لحن صمیمی و در عین حال تحلیلی آن است. محمدمهدی ملکی موفق شده است پیچیدگی های سیاسی و امنیتی عراق را به گونه ای تبیین کند که برای طیف وسیعی از خوانندگان، از متخصصان تا علاقه مندان عمومی، قابل درک و جذاب باشد. این کتاب حس همراهی با خواننده ایجاد می کند و او را در دل حوادث و تحلیل ها قرار می دهد. اطلاعات ارائه شده مستند و دقیق است که به اعتبار علمی کتاب می افزاید. علاوه بر این، تمرکز بر جنبه های کمتر دیده شده مانند نقش مرجعیت، اهمیت هویت ملی در برابر هویت طایفه ای، و جزئیات اصلاحات عبادی، این کتاب را از بسیاری از تحلیل های عمومی متمایز می کند. همچنین، اشاره به نقش ایران به عنوان اولین کشور کمک کننده به عراق در برابر داعش، نه تنها یک واقعیت تاریخی را برجسته می کند، بلکه عمق روابط استراتژیک دو کشور را به تصویر می کشد.

ایران به عنوان اولین کشور بنا به خواست رسمی بغداد به کمک دولت و ملت عراق شتافت تا آن ها بتوانند از تمامیت ارضی و استقلال خود حفاظت کرده و در نهایت هم موفق به بیرون راندن افراط گراهای تکفیری شدند.

فرصت هایی برای تعمق بیشتر یا تکمیل محتوا

با وجود نقاط قوت فراوان، می توان به چند جنبه اشاره کرد که ممکن بود در نسخه های بعدی یا آثار تکمیلی، با تعمق بیشتری مورد بررسی قرار گیرند تا ارزش افزوده کتاب بیش از پیش شود. با توجه به حجم نسبتاً فشرده کتاب (۹۱ صفحه)، برخی از موضوعات پیچیده ممکن است به دلیل محدودیت فضا، فرصت بسط و تحلیل عمیق تری را پیدا نکرده باشند. برای مثال، اگرچه کتاب به فساد و اصلاحات می پردازد، اما شاید جای بحث های جزئی تر درباره موانع پایداری این اصلاحات یا مقاومت های داخلی در برابر آن ها وجود داشت. همچنین، در مباحث مربوط به روابط ایران و عراق، می توانست به چالش های احتمالی یا اختلاف نظرهای مقطعی نیز اشاره شود تا تصویری کاملاً متعادل ارائه گردد؛ اگرچه نویسنده بیشتر بر جنبه های همکاری و اشتراکات تمرکز کرده است. پرداختن بیشتر به ابعاد اقتصادی همکاری ها و نتایج ملموس آن برای مردم عادی عراق نیز می توانست به غنای محتوا بیفزاید. البته این موارد، صرفاً پیشنهادهایی برای تکمیل هستند و از ارزش کلی کتاب نمی کاهند.

نتیجه گیری: درک عمیق تر از پیچیدگی های عراق و منطقه

کتاب «تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده» اثر محمدمهدی ملکی، اثری ارزشمند و روشنگرانه در زمینه تحولات معاصر عراق و روابط استراتژیک آن با جمهوری اسلامی ایران است. این کتاب با رویکردی تحلیلی و روایتی جذاب، به خواننده کمک می کند تا پیچیدگی های سیاسی و امنیتی این سرزمین را از دیدگاهی متفاوت درک کند.

نویسنده در این اثر به خوبی نشان می دهد که چگونه عراق، به عنوان یک «کشور موزاییکی» با تنوع قومی و مذهبی، پس از سقوط صدام با چالش های داخلی و خارجی فراوانی روبه رو شده است. از اهمیت تقویت هویت ملی در برابر هویت های طایفه ای گرفته تا نقش محوری مرجعیت در هدایت جامعه و حمایت از اصلاحات، همگی به شیوه ای مستند و قابل درک تبیین شده اند. همچنین، نقش ایران به عنوان متحدی استراتژیک در مبارزه با تروریسم و حمایت از پایداری عراق، از نقاط کانونی تحلیل های کتاب است که نشان دهده عمق روابط و اشتراکات دو کشور می باشد.

این کتاب برای هر کسی که به دنبال درکی جامع و در عین حال مختصر از دینامیک های سیاسی، امنیتی و اجتماعی عراق و تأثیر آن بر امنیت منطقه ای و روابط ایران است، بسیار مفید خواهد بود. دانشجویان علوم سیاسی و روابط بین الملل، پژوهشگران، تحلیلگران و حتی علاقه مندان به اخبار و تحولات خاورمیانه، می توانند با مطالعه این اثر، بینش عمیق تری نسبت به یکی از مهم ترین مناطق جهان کسب کنند و به اهمیت همبستگی منطقه ای در برابر چالش های مشترک پی ببرند. «تهران بغداد، پایانی بر دولت خود خوانده» به واقع منبعی کلیدی برای فهم لایه های پنهان تحولات عراق معاصر است.